Readings

Punëve të shtëpisë po ju vjen fundi: një perspektivë e klasës punëtore

Punët e shumta si gatimi, larja e enëve dhe rrobave, rregullimi i shtretërve, pastrimi, blerjet etj., që me një emër të përbashkët i quajmë punë të shtëpisë, marrin mesatarisht tre deri në katër mijë orë brenda vitit të një amviseje të zakonshme. Sado tronditëse të duket kjo statistikë, ajo as që përfshin vëmendjen e vazhdueshme, e të pamatshme, që nënat duhet t’u kushtojnë fëmijëve të tyre. Ashtu siç merren gjithmonë si të mirëqena detyrat e saj si nënë, edhe puna e saj e pafund si amvise rrallëherë vlerësohet brenda familjes. Punët e shtëpisë, në fund të fundit, janë pothuajse të padukshme: askush nuk i vëren ato derisa të mos jenë kryer – ne vëmë re shtratin e pashtruar, por jo dyshemenë e larë dhe të lustruar. E padukshme, e përsëritur, rraskapitëse, joproduktive, aspak kreative – janë mbiemrat që më së miri përshkruajnë natyrën e punëve të shtëpisë.

Ndërgjegjësimi i ri që lidhet me lëvizjen bashkëkohore të grave po inkurajon një numër gjithnjë e më të madh grash të kërkojnë nga partnerët e tyre burra lehtësim nga kjo barrë e lodhshme. Tashmë, shumë burra kanë filluar të ndihmojnë partneret e tyre në punët e shtëpisë, madje disa prej tyre u kushtojnë kohë të barabartë këtyre punëve. Por sa prej këtyre burrave janë çliruar nga ideja se punët e shtëpisë janë “punë të grave”? Sa prej tyre nuk do ta përshkruanin përfshirjen e tyre në pastrimin e shtëpisë si “ndihmë” për partneret e tyre?

Nëse do të ishte e mundur që njëkohësisht të zhbëhej ideja se punët e shtëpisë janë “punë të grave” dhe ato të ndaheshin në mënyrë të barabartë mes burrave dhe grave, a do të përbënte kjo një zgjidhje të kënaqshme? Derisa shumica e grave me dëshirë do të mirëpritnin ardhjen e “amvisit”, deseksualizimi i punëve të shtëpisë nuk do të ndryshonte realisht natyrën shtypëse të këtyre punëve. Përfundimisht as gratë e as burrat nuk duhet të harxhojnë orë të çmuara të jetës së tyre, duke u marrë me një punë, që nuk është as stimuluese dhe as produktive.

Një nga sekretet më të mbrojtura të shoqërive të avancuara kapitaliste lidhet me mundësinë – mundësinë reale – të transformimit radikal të natyrës së punëve të shtëpisë. Një pjesë e konsiderueshme e punëve të shtëpisë së një amviseje mund të integrohet në ekonominë industriale. Me fjalë të tjera, punët e shtëpisë nuk kanë pse të konsiderohen më domosdoshmërisht dhe pandryshueshëm si përgjegjësi private. Ekipe të trajnuara dhe të paguara mirë, që lëvizin nga një banesë te tjetra, duke përdorur pajisje pastrimi teknologjikisht të avancuara, mund t’i kryejnë shpejt dhe me efikasitet punët që një amvise e sotme i bën me vështirësi dhe në mënyrë primitive. Pse ka heshtje kaq të thellë rreth potencialit për të ripërcaktuar në mënyrë radikale natyrën e punëve të shtëpisë? Sepse ekonomia kapitaliste është strukturalisht armiqësore ndaj industrializimit të punëve të shtëpisë. Socializimi i punëve të shtëpisë do të nënkuptonte subvencione të mëdha nga qeveria për të garantuar qasje për familjet e klasës punëtore, të cilat kanë më së shumti nevojë për këto shërbime. Meqenëse kjo do të prodhonte pak fitim, industrializimi i punëve të shtëpisë – si çdo ndërmarrje jofitimprurëse – është i papranueshëm për ekonominë kapitaliste. Megjithatë, zgjerimi i shpejtë i forcës punëtore të grave do të thotë se çdoherë e më shumë gratë do ta kenë më të vështirë të shkëlqejnë si amvise sipas standardeve tradicionale. Me fjalë të tjera, industrializimi dhe socializimi i punëve të shtëpisë po shndërrohen në një nevojë objektive shoqërore. Punëve të shtëpisë, si një përgjegjësi individuale dhe private e grave dhe si një punë e feminizuar që kryhet në kushte teknike primitive, mund të jetë duke ju ardhë fundi.

Megjithëse punët e shtëpisë, siç i njohim sot, me kalimin e kohës

mund të mbeten një relikë e së kaluarës, qëndrimet mbizotëruese shoqërore vazhdojnë ta lidhin gjendjen e përjetshme femërore me imazhet e fshesave dhe tenxhereve, leckave dhe kovave, përparëseve dhe shporetëve. Është po ashtu e vërtetë që puna e grave, nga një epokë historike në tjetrën, është lidhur përgjithësisht me shtëpinë. Megjithatë, puna e grave në shtëpi nuk ka qenë gjithmonë ajo që është sot, sepse, si të gjitha fenomenet shoqërore, punët e shtëpisë janë një produkt i ndryshueshëm i historisë njerëzore. Përderisa sistemet ekonomike janë ngritur dhe kanë rënë, natyra dhe cilësia e punëve të shtëpisë kanë pësuar transformime të mëdha.

Siç argumenton Friedrich Engels në veprën e tij klasike “Origjina e Familjes, Pronës Private dhe Shtetit”, pabarazia gjinore, siç e njohim sot, nuk ekzistonte para shfaqjes së pronës private. Gjatë epokave të hershme të historisë njerëzore, ndarja gjinore e punës brenda sistemit të prodhimit ekonomik ishte komplementare dhe jo hierarkike. Në shoqëritë ku burrat ishin përgjegjës për gjuetinë e kafshëve të egra dhe gratë nga ana tjetër, për mbledhjen e perimeve dhe frutave të egra, të dyja gjinitë kryenin funksione ekonomike të cilat ishin njësoj të rëndësishme për mbijetesën e komunitetit. Për shkak se komuniteti, gjatë atyre epokave, ishte kryesisht familja e gjerë, roli qendror i grave në çështjet e shtëpisë bënte që ato të ishin anëtare të vlerësuara e të respektuara të komunitetit.

Përqendrimi i obligimeve të grave në shtëpi në kulturat para- kapitaliste u dramatizua përmes një përvoje personale gjatë një udhëtimi me xhip që bëra në vitin 1973 nëpër Rrafshnaltën Masai. Në një rrugë të izoluar në Tanzani, vura re gjashtë gra Masai që balanconin në mënyrë enigmatike një dërrasë të madhe mbi kokat e tyre. Miqtë e mi nga Tanzania më shpjeguan se ato gra me gjasë po transportonin një çati shtëpie drejt një fshati të ri, i cili ishte duke u ndërtuar. Siç mësova, ndër Masai-t, gratë janë përgjegjëse për të gjitha aktivitetet shtëpiake, përfshirë edhe ndërtimin e shtëpive të lëvizshme të popullit të tyre nomad. Punët e shtëpisë për gratë Masai nuk përfshijnë vetëm gatimin, pastrimin, rritjen e fëmijëve dhe qepjen, por edhe ndërtimin e shtëpive. Sado të rëndësishme të jenë aktivitetet e burrave me blegtorinë, “punët shtëpiake” të grave janë po aq produktive e thelbësore sa edhe kontributet ekonomike të burrave Masai.

Në ekonominë nomade para-kapitaliste të Masai-ve, puna e grave në shtëpi është po aq thelbësore për ekonominë sa dhe punët e rritjes së bagëtive që kryejnë burrat e tyre. Si prodhuese, gratë gëzojnë status të rëndësishëm shoqëror që korrespondon me rolin ekonomik të tyre. Në të kundërt, në shoqëritë e avancuara kapitaliste, puna e shtëpisë e orientuar kah shërbimi, që gratë rrallëherë mund të vërtetojnë me prova të prekshme, përgjithësisht zvogëlon statusin shoqëror të grave. Në fund të fundit, sipas ideologjisë borgjeze, amvisja shihet thjeshtë si shërbëtore e përjetshme e burrit të saj.

Origjina e konceptit borgjez për gruan si shërbëtore e përjetshme e burrit është histori domethënëse në vete. Brenda historisë relativisht të shkurtër të Shteteve të Bashkuara, figura e amvises si një produkt historik i përfunduar, është prezente në fare pak më gjatë se një shekull. Gjatë epokës koloniale, puna e shtëpisë ishte krejtësisht ndryshe nga ajo që është sot punë e përditshme e një amviseje në ShBA.

“Puna e një gruaje fillonte me lindjen e diellit dhe vazhdonte nën dritën e zjarrit, për aq kohë sa ajo mund të mbante sytë hapur. Për dy shekuj, pothuajse gjithçka që familja përdorte, apo hante, prodhohej në shtëpi nën drejtimin e saj. Ajo tjerrte dhe ngjyroste fijen që e kthente në pëlhurë dhe pastaj e priste dhe e qepte me dorë në veshje.

Ajo kultivonte një pjesë të madhe të ushqimit që familja e saj konsumonte dhe ruante mjaftueshëm për të kaluar muajt e dimrit. Ajo prodhonte gjalpë, djathë, bukë, qirinj dhe sapun dhe thurte çorapet e familjes së saj.”

Në ekonominë bujqësore para-industriale të Amerikës së Veriut, gruaja që kryente punët e shtëpisë ishte tjerrëse, thurëse e rrobaqepëse, si dhe bukëpjekëse, prodhuese gjalpi, qirinjsh e sapuni. Dhe lista vazhdon, etj., etj., etj. Në fakt, “presionet e prodhimit në shtëpi linin shumë pak kohë për detyrat që sot do i njohim si punë të shtëpisë. Sipas të gjitha përshkrimeve, gratë para Revolucionit Industrial do të ishin amvise të ngathëta sipas standardeve të sotme. Në vend të pastrimit të përditshëm ose javor, ekzistonte pastrimi pranveror. Shujtat ishin të thjeshta e të përsëritura; rrobat ndërroheshin rrallë; dhe larja e rrobave lejohej të grumbullohej, duke u bërë një herë në muaj, apo në disa familje një herë në tre muaj. Dhe, sigurisht, meqenëse çdo larje kërkonte bartjen dhe ngrohjen e shumë kovave me ujë, standardet e larta të pastërtisë binin lehtësisht.”

Gratë koloniale nuk ishin pastrueset apo kujdestaret e shtëpive, por punëtore të vërteta e të afta në kuadër të ekonomisë me bazë në shtëpi. Përveç që prodhonin shumicën e produkteve që u nevojiteshin familjeve të tyre, ato gjithashtu kujdeseshin edhe për shëndetin e familjeve dhe komuniteteve të tyre.

“Ishte përgjegjësia e gruas koloniale të mblidhte dhe thante bimët e egra që përdoren… si ilaçe; ajo shërbente gjithashtu si mjeke, infermiere dhe mami brenda familjes së saj dhe komunitetit.”

Në librin popullor me receta koloniale, United States Practical Recipe Book, përveç recetave për ushqime, përfshihen edhe receta për kimikate shtëpiake dhe ilaçe. Për shembull, për të kuruar infeksionin kërpudhor të lëkurës, “merrni pak ‘rrënjë gjaku’…copëtojeni, vendoseni në uthull, dhe me lëngun e fituar shpërlajeni vendin e infektuar”. Rëndësia ekonomike e funksioneve të grave në shtëpi, në Amerikën koloniale, plotësohej nga rolet e tyre të dukshme në aktivitetet ekonomike jashtë shtëpisë. Për  shembull, ishte krejtësisht e pranueshme që një grua të ishte pronare tavernash.

“Gratë po ashtu drejtonin fabrika druri dhe mullinj, thurnin karrige të kallamit dhe ndërtonin orendi, udhëhiqnin thertore, shtypnin pambuk dhe pëlhura të tjera, bënin dantella dhe zotëronin apo menaxhonin dyqane mallrash të thata dhe veshjesh. Ato punonin në dyqane duhani, farmaci (ku shisnin përzierjet që i përgatisnin vetë) dhe dyqane të përgjithshme që ofronin gjithçka, nga gjilpërat deri te peshoret për mish. Gratë bluanin xhamat për syze, rregullonin krehrat për lesh dhe madje lyenin shtëpitë. Shpeshherë, ato ishin edhe varrmihëset e qytetit…”

Rritja e industrializimit pas revolucionit, çoi në shumimin e fabrikave në pjesën verilindore të vendit të ri. Kombinatet e tekstilit të New England ishin pionierët e suksesshëm të sistemit të fabrikave. Meqenëse tjerrja dhe thurja ishin punë tradicionale të grave në shtëpi, ato ishin punëtoret e para që u rekrutuan nga pronarët e mullinjve, për të operuar me vegjët e ri të fuqisë. Duke pasur parasysh përjashtimin e mëvonshëm të grave nga prodhimi industrial në përgjithësi, është domethënëse që disa nga punëtoret e para industriale ishin gra.

Me avancimin e industrializimit, i cili zhvendosi prodhimin ekonomik nga shtëpia në fabrikë, rëndësia e punës në shtëpi të grave pësoi një erozion sistematik. Gratë humbën në dy aspekte: ndërsa punët e tyre tradicionale u uzurpuan nga fabrikat që po shtoheshin, e gjithë ekonomia u largua nga shtëpia, duke i lënë shumë gra kryesisht pa role të rëndësishme ekonomike. Nga mesi i shekullit të nëntëmbëdhjetë, fabrikat po prodhonin tekstil, qirinj dhe sapun. Madje edhe gjalpi, buka dhe produkte të tjera ushqimore filluan të prodhoheshin në masë.

Deri në fund të shekullit, pothuajse askush më nuk prodhonte vetë niseshtenë as nuk zienin rrobat nëpër kazane. Në qytete, gratë blinin të gatshme bukën dhe të brendshmet, dërgonin fëmijët në shkollë dhe ndoshta lanin disa rroba jashtë shtëpisë, dhe diskutonin përparësitë e ushqimeve të konservuara. Rrjedha e industrisë kishte tejkaluar, duke lënë të papërdorura vegun në papafingo dhe kazanin e sapunit në depo.

Me konsolidimin e kapitalizmit industrial, ndarja midis sferës së re ekonomike dhe ekonomisë tradicionale të shtëpisë u bë gjithnjë e më rigoroze. Zhvendosja fizike e prodhimit ekonomik, e shkaktuar nga përhapja e sistemit të fabrikave, përfaqësonte padyshim një transformim drastik. Por edhe më radikal ishte rivlerësimi i përgjithshëm i prodhimit, i imponuar nga sistemi i ri ekonomik. Ndërsa mallrat e prodhuara në shtëpi ishin të vlefshme kryesisht sepse plotësonin nevojat bazë të familjes, rëndësia e produkteve të prodhuara në fabrika qëndronte kryesisht në vlerën e tyre të shkëmbimit – aftësinë për të plotësuar kërkesat e punëdhënësve për fitim. Ky rivlerësim i prodhimit ekonomik dëshmoi – përtej ndarjes fizike midis shtëpisë dhe fabrikës – një ndarje strukturore të thellë midis ekonomisë me bazë në shtëpi dhe ekonomisë kapitaliste, të orientuar drejt fitimit. Meqenëse punët e shtëpisë nuk gjenerojnë fitim, kjo formë e punës u përcaktua natyrshëm si formë inferiore e punës, krahasuar me punën kapitaliste me pagë. Një nënprodukt ideologjik i rëndësishëm i këtij transformimi radikal ekonomik ishte lindja e konceptit të “amvises.” Gratë filluan të riformuloheshin ideologjikisht si kujdestare të jetës së zhvlerësuar shtëpiake. Si ideologji megjithatë, ky riformulim i rolit të grave kundërshtohej hapur nga numri i madh i grave emigrante që mbushnin radhët e klasës punëtore në verilindje. Këto emigrante të bardha ishin punëtore me pagë para se të ishin amvise. Për më tepër, kishte miliona gra të tjera që ishin të detyruara të punonin larg shtëpisë, si prodhuese në ekonominë skllavopronare të jugut. Realiteti i rolit të grave në shoqërinë e shekullit XIX në Shtetet e Bashkuara përfshinte gra të bardha, ditët e të cilave kalonin duke drejtuar makineri fabrikash për paga minimale, po aq sa përfshinte gratë zezake që punonin nën detyrimin e skllavërisë. “Amvisja” reflektonte një realitet të pjesshëm, pasi ajo ishte në të vërtetë simbol i prosperitetit ekonomik që shijohej nga klasat e mesme në zhvillim.

Megjithëse koncepti i “amvises” ishte rrënjosur në kushtet shoqërore të borgjezisë dhe klasës së mesme, ideologjia e shekullit XIX e vendosi amvisen dhe nënën si modele universale të gruas. Duke qenë se propaganda popullore përfaqësonte misionin e grave si një funksion i roleve të tyre në shtëpi, gratë që detyroheshin të punonin për paga filluan të trajtoheshin si vizitore të huaja brenda botës mashkullore të ekonomisë publike. Duke dalë jashtë “sferës së tyre natyrore”, gratë nuk u trajtuan si punëtore me pagë të plotë. Çmimi që ato paguan përfshinte orë të gjata pune, kushte pune nën çdo standard dhe paga jashtëzakonisht të ulëta. Shfrytëzimi i tyre ishte edhe më i madh se ai i burrave. Pa dyshim, seksizmi u shfaq si një burim fitimesh të jashtëzakonshme për kapitalistët.

Ndarja strukturore, midis ekonomisë publike kapitaliste dhe ekonomisë private të shtëpisë, është përforcuar vazhdimisht nga primitivizmi këmbëngulës i punëve të shtëpisë. Pavarësisht përhapjes së pajisjeve për përdorim shtëpiak, puna e shtëpisë ka mbetur cilësisht e pandryshuar nga përparimet teknologjike që burojnë nga kapitalizmi industrial. Punët shtëpiake ende zënë mijëra orë në vitin mesatar të një amviseje. Në vitin 1903, Charlotte Perkins Gilman propozoi një përkufizim të punës së shtëpisë, që pasqyronte ndryshimet e mëdha që kishin transformuar strukturën dhe përmbajtjen e punëve të shtëpisë, në Shtetet e Bashkuara:

“… Termi ‘punë të shtëpisë’ nuk i referohet një lloji të veçantë pune, por një niveli të caktuar pune, një gjendjeje zhvillimi nëpër të cilën kalojnë të gjitha llojet e punës. Të gjitha industritë dikur ishin ‘shtëpiake,’ domethënë kryheshin në shtëpi dhe në interes të familjes. Të gjitha industritë që nga ajo periudhë e largët janë ngritur në nivele më të larta, përveç një ose dy prej tyre, të cilat nuk e kanë dalë kurrë nga faza fillestare.”

“Shtëpia,” pohon Gilman, “nuk është zhvilluar në përpjesëtim me institucionet e tjera.” Ekonomia e shtëpisë zbulon:“… ruajtjen e industrive primitive në një komunitet modern industrial dhe kufizimin e grave në këto industri dhe në një hapësirë të kufizuar shprehjeje.”

Gilman thekson se puna e shtëpisë cënon humanitetin e grave: “Ajo është femërore, më shumë se sa që duhet, ashtu si burri është mashkullor, më shumë se sa që duhet; por ajo nuk është njerëzore aq sa ai është njerëzor. Jeta në shtëpi nuk nxjerr në pah humanitetin tonë, sepse të gjitha linjat dalluese të progresit njerëzor gjenden jashtë saj.”

Vërtetësia e pohimit të Gilman-it mbështetet nga përvoja historike e grave zezake në Shtetet e Bashkuara. Gjatë gjithë historisë së këtij vendi, shumica e zezakeve kanë punuar jashtë shtëpive të tyre. Gjatë periudhës së skllavërisë, gratë punonin krah për krah me burrat e tyre në fushat e pambukut dhe duhanit. Kur industria filloi të zhvillohej në jug, ato u punësuan në fabrika duhani, rafineri sheqeri, madje edhe në mulli druri, dhe grupe punëtorësh që rrihnin çelikun për hekurudha. Në punë, gratë skllave ishin të barabarta me burrat e tyre. Për shkak të kësaj barazie të lodhshme gjinore në punë, ato gëzonin një barazi më të madhe gjinore edhe në kushte shtëpiake, në banesat e skllevërve, krahasuar me motrat e tyre të bardha, të cilat ishin “amvise.”

Si pasojë e drejtpërdrejtë e punës së tyre jashtë shtëpisë – si gra “të lira” po aq sa si skllave – puna e shtëpisë nuk ka qenë kurrë fokusi kryesor i jetës së grave zezake. Ato i kanë shpëtuar në masë të madhe dëmeve psikologjike që kapitalizmi industrial i shkaktoi amviseve të bardha të klasës së mesme, virtytet e supozuara të të cilave ishin dobësia femërore dhe nënshtrimi bashkëshortor. Gratë zezake se mund të synonin dobësinë; ato duhej të bëheshin të forta, sepse familjet dhe komunitetet e tyre kishin nevojë për forcën e tyre për të mbijetuar. Dëshmia e forcave të grumbulluara që zezaket kanë formuar me punë, punë dhe më shumë punë, mund të shihet në kontributet e shumë lidereve të shquara gra që kanë dalë nga komuniteti i tyre. Harriet Tubman, Sojourner Truth, Ida Wells dhe Rosa Parks nuk janë gra zezake të jashtëzakonshme, aq sa janë epitome të feminitetit të zezakeve.

Zezaket, megjithatë, kanë paguar një çmim të rëndë për fuqinë që kanë fituar dhe për pavarësinë relative që kanë shijuar. Edhe pse rrallëherë kanë qenë “thjesht amvise,” ato gjithmonë kanë kryer punët e shtëpisë. Kështu, ato kanë mbajtur barrën e dyfishtë të punës me pagë dhe punëve të shtëpisë – një barrë që gjithmonë kërkon që gratë punëtore të zotërojnë fuqinë këmbëngulëse të Sizifit. Siç thekson W. E. B. DuBois në vitin 1920:“… disa gra lindin të lira, dhe disa arrijnë lirinë mes fyerjeve dhe stigmave; por grave tona zezake iu imponua liria përçmuese. Me atë liri, ato po blejnë një pavarësi të pakufizuar dhe, sado i shtrenjtë të jetë çmimi që po paguajnë për të, në fund të fundit do të vlejë çdo tallje dhe psherëtimë.”

Ashtu si burrat e tyre, gratë zezake kanë punuar derisa nuk kanë pasur më fuqi. Ashtu si burrat e tyre, ato kanë marrë përsipër përgjegjësitë e sigurimit të jetesës për familjen. Cilësitë femërore joortodokse si vendosmëria dhe vetëbesimi – për të cilat zezaket shpesh janë lavdëruar, por edhe më shpesh qortuar – pasqyrojnë punën dhe betejat e tyre jashtë shtëpisë. Por, ashtu si motrat e tyre të bardha të quajtura “amvise,” ato kanë gatuar dhe pastruar, janë kujdesur dhe kanë rritur një numër të pafund fëmijësh. Ndryshe nga amviset e bardha, të cilat mësuan të mbështeteshin te burrat e tyre për siguri ekonomike, gratë dhe nënat zezake, që zakonisht ishin edhe punëtore, rrallëherë kanë pasur kohë dhe energji për t’u bërë eksperte në punët e shtëpisë. Ashtu si motrat e tyre të bardha të klasës punëtore, të cilat gjithashtu bartin barrën e dyfishtë të punës për mbijetesë dhe shërbimit ndaj burrave dhe fëmijëve, gratë zezake kanë pasur nevojë për lehtësim nga kjo shtypje për një kohë shumë të gjatë.

Mungesa, në mos mungesa e plotë, e diskutimit publik mbi mundësinë e transformimit të punëve të shtëpisë në një përgjegjësi sociale, dëshmon fuqinë verbëruese të ideologjisë borgjeze. Nuk është se roli shtëpiak i grave nuk ka marrë fare vëmendje, përkundrazi, lëvizja bashkëkohore e grave e ka pasqyruar punën e shtëpisë si një përbërës thelbësor të shtypjes së grave. Madje, ekziston edhe një lëvizje në disa vende kapitaliste, shqetësimi kryesor i së cilës është gjendja e amvises. Duke arritur në përfundimin se puna e shtëpisë është poshtëruese dhe shtypëse kryesisht sepse është një punë e papaguar, kjo lëvizje ka ngritur kërkesën për pagë. Një pagesë javore nga qeveria, argumentojnë aktivistët, është çelësi për të përmirësuar statusin e amvises dhe pozicionin shoqëror të grave në përgjithësi.

Lëvizja Paga për Punët e Shtëpisë e ka origjinën në Itali, ku në mars të vitit 1974 u mbajt demonstrata e saj e parë publike.

Duke iu drejtuar turmës së mbledhur në qytetin Mestre, një nga folëset tha: “Gjysma e popullsisë së botës është e papaguar – ky është kontrasti më i madh klasor! Dhe kjo është lufta jonë për paga për punët e shtëpisë. Kjo është kërkesa strategjike; në këtë moment, është kërkesa më revolucionare për të gjithë klasën punëtore. Nëse ne fitojmë, fiton klasa; nëse ne humbasim, humbet klasa.”

Sipas strategjisë së kësaj lëvizjeje, pagat janë çelësi i emancipimit të amviseve, dhe vetë kërkesa për paga përfaqëson fokusin qendror të fushatës për çlirimin e grave në përgjithësi. Për më tepër, lufta e amviseve për paga projektohet si çështja kryesore e të gjithë lëvizjes së klasës punëtore.

Origjina teorike e Lëvizjes Paga për Punët e Shtëpisë mund të gjendet në një ese të Mariarosa Dalla Costa me titullin “Gratë dhe Nënshtrimi i Komunitetit”. Në këtë shkrim, Dalla Costa argumenton për riformulimin e konceptit të punëve të shtëpisë, duke u bazuar në tezën e saj se karakteri privat i shërbimeve të shtëpisë, është në fakt iluzion. Ajo këmbëngul se amvisja duket sikur u shërben vetëm nevojave private të burrit dhe fëmijëve të saj, por përfituesit e vërtetë të shërbimeve të saj janë punëdhënësi aktual i burrit të saj dhe punëdhënësit e ardhshëm të fëmijëve të saj.

“(Gruaja) është izoluar në shtëpi, e detyruar të kryejë punë që konsiderohet e pakualifikuar: puna e lindjes, rritjes, disiplinimit dhe shërbimit për punëtorin që merr pjesë në prodhim. Roli i saj në ciklin e prodhimit ka mbetur i padukshëm, sepse vetëm produkti i punës së saj, punëtori, ishte i dukshëm.”

Kërkesa që amviset të paguhen, bazohet në supozimin se ato prodhojnë një mall po aq të rëndësishëm dhe të vlefshëm, sa mallrat që prodhojnë burrat e tyre në punë. Duke ndjekur logjikën e Dalla Costa-s, Lëvizja Paga për Punët e Shtëpisë i përcakton amviset si krijuese të fuqisë punëtore, e cila shitet nga anëtarët e familjes së tyre si mall në tregun kapitalist.

Dalla Costa nuk ishte teoricienia e parë që propozoi një analizë të tillë të shtypjes së grave. Si Mary Inman në veprën e saj “Në Mbrojtje të Grave” (1940) ashtu edhe Margaret Benston në artikullin “Ekonomia Politike e Çlirimit të Grave” (19G9), e definojnë punën e shtëpisë në një mënyrë që i vendos gratë në një klasë të veçantë punëtoresh të shfrytëzuara nga kapitalizmi, të quajtura “amvise.” Nuk mund të mohohet se rolet e grave në riprodhim, rritjen e fëmijëve dhe mirëmbajtjen e shtëpisë e bëjnë të mundur që anëtarët e familjes së tyre të punojnë – të shkëmbejnë fuqinë e tyre punëtore për paga. Por, a nënkupton automatikisht se gratë në përgjithësi, pavarësisht nga klasa dhe raca e tyre, mund të përcaktohen në mënyrë themelore nga funksionet e tyre brenda shtëpisë? A nënkupton automatikisht se amvisja është në të vërtetë një punëtore e fshehtë brenda procesit të prodhimit kapitalist?

Nëse Revolucioni Industrial rezultoi në ndarjen strukturore të ekonomisë së shtëpisë nga ekonomia publike, atëherë puna e shtëpisë nuk mund të përcaktohet si një komponent i pandashëm i prodhimit kapitalist. Përkundrazi, ajo lidhet me prodhimin si një parakusht. Punëdhënësi nuk është aspak i preokupuar për mënyrën se si fuqia punëtore prodhohet dhe mbështetet; atij i intereson vetëm disponueshmëria e saj dhe aftësia për të gjeneruar fitim. Me fjalë të tjera, procesi kapitalist i prodhimit presupozon ekzistencën e një fuqie punëtorësh të shfrytëzueshëm.

“Ripërtëritja e fuqisë punëtore (punëtorëve) nuk është pjesë e procesit të prodhimit shoqëror, por parakusht i tij. Ai ndodh jashtë procesit të punës. Funksioni i tij është mirëmbajtja e ekzistencës njerëzore, e cila është qëllimi përfundimtar i prodhimit në të gjitha shoqëritë.”

Në shoqërinë e Afrikës së Jugut, ku racizmi ka çuar shfrytëzimin ekonomik në kufijtë e tij më brutal, ekonomia kapitaliste e shfaq ndarjen e saj strukturore nga jeta shtëpiake në një mënyrë karakteristike, të dhunshme. Arkitektët shoqërorë të aparteidit kanë përcaktuar thjeshtë, se puna e zezakëve sjell fitime më të larta, kur jeta shtëpiake pothuajse braktiset tërësisht. Burrat zezakë shihen si njësi pune, potenciali prodhues i të cilëve, i bën ata të vlefshëm për klasën kapitaliste. Por gratë dhe fëmijët e tyre ”… janë shtojca të tepërta – jo- produktive, gratë që nuk janë asgjë më shumë se plotësuese të aftësisë riprodhuese të njësisë punëtore të burrave zezakë.”

Ky përshkrim i grave afrikane si “shtojca të tepërta” nuk është aspak metaforë. Në përputhje me ligjin e Afrikës së Jugut, gratë zezake të papunësuara janë të ndaluara të qëndrojnë në zonat e njerëzve të bardhë (87 për qind të vendit!), madje, në shumicën e rasteve, edhe në qytetet ku burrat e tyre jetojnë dhe punojnë.

Jeta shtëpiake e zezakëve në qendrat industriale të Afrikës së Jugut shihet nga mbështetësit e aparteidit si e panevojshme dhe jofitimprurëse. Por gjithashtu shihet edhe si kërcënim.

“Zyrtarët qeveritarë e njohin rolin e grave në krijimin e një shtëpie dhe kanë frikë se prania e tyre në qytete, do të çojë në krijimin e një popullsie të qëndrueshme zezake.”

Konsolidimi i familjeve afrikane në qytetet e industrializuara perceptohet si kërcënim, sepse jeta shtëpiake mund të shërbejë si bazë për një nivel më të lartë të rezistencës ndaj aparteidit. Kjo është padyshim arsyeja pse një numër i madh grash, që kanë leje banimi për zonat e bardha, dërgohen për të jetuar në konvikte të ndara sipas gjinisë. Si gratë e martuara, ashtu edhe ato beqare, përfundojnë duke jetuar në këto ndërtesa.

Në këto konvikte, jeta familjare është rreptësisht e ndaluar – burrat dhe gratë nuk mund të vizitojnë njëri-tjetrin, dhe as nëna e as babai nuk mund të vizitohen nga fëmijët e tyre.

Ky sulm i ashpër ndaj grave zezake në Afrikën e Jugut veçse ka filluar të shfaqë pasoja, pasi vetëm 28.2% e tyre aktualisht zgjedhin që të martohen. Për arsye të leverdisë ekonomike dhe sigurisë politike, aparteidi po gërryen – me synimin e dukshëm për të shkatërruar – vetë strukturën e jetës në shtëpi të zezakëve. Kapitalizmi në Afrikën e Jugut demonstron hapur shkallën në të cilën ekonomia kapitaliste varet në mënyrë absolute nga punët e shtëpisë.

Shkatërrimi i qëllimshëm i jetës familjare në Afrikën e Jugut nuk mund të ishte ndërmarrë nga qeveria, nëse vërtet shërbimet e kryera nga gratë në shtëpi do të ishin përbërës thelbësor i punës me pagë në kapitalizëm. Fakti që jeta shtëpiake mund të eliminohet nga versioni i kapitalizmit në Afrikën e Jugut, është pasojë e ndarjes mes ekonomisë private të shtëpisë, dhe procesit publik të prodhimit, që karakterizon shoqërinë kapitaliste në përgjithësi. Dukshëm, është e kotë të argumentohet se, bazuar në logjikën e brendshme të kapitalizmit, gratë duhet të paguhen për punët e shtëpisë.

Nëse supozojmë se teoria që qëndron në themel të kërkesës për paga është thellësisht e gabuar, a mund të jetë megjithatë politikisht e dëshirueshme të këmbëngulet, që amviset të paguhen? A nuk mund të përdoret një imperativ moral për të mbrojtur të drejtën e grave për t’u paguar për orët që i kushtojnë punëve të shtëpisë? Ideja e një page për amviset ndoshta do të tingëllonte tërheqëse për shumë gra. Por kjo tërheqje ka gjasa të jetë jetëshkurtër. Sa prej atyre grave do të ishin realisht të gatshme të pajtoheshin me detyrat e lodhshme e të pafundme të shtëpisë, vetëm për hir të një page? A do ta ndryshonte një pagë faktin që, siç ka thënë Lenini,”… punët e vogla të shtëpisë e shtypin, e mbysin, e mpijnë dhe e poshtërojnë (gruan), e lidhin atë pas kuzhinës dhe dhomës së fëmijëve dhe e shpërdorojnë punën e saj në një lodhje barbarisht joproduktive, të parëndësishme, rraskapitëse, mpirëse dhe shtypëse.”

Do të dukej sikur pagat e qeverisë për amviset do të legjitimonin më tej këtë skllavëri shtëpiake.

A nuk përbën një kritikë të nënkuptueshme ndaj Lëvizjes Paga për Punët e Shtëpisë fakti që gratë që marrin ndihmë sociale rrallëherë kanë kërkuar kompensim për mirëmbajtjen e shtëpisë? Jo “paga për punët e shtëpisë,” por më tepër “të ardhura vjetore të garantuara për të gjithë” është slogani që artikulon alternativën e menjëhershme që kanë propozuar ndaj sistemit çnjerëzues të mirëqenies. Ajo që ato kërkojnë në plan afatgjatë, megjithatë, janë vende pune dhe sisteme publike të përballueshme për kujdesin ndaj fëmijëve. Të ardhurat vjetore të garantuara shërbejnë, pra, si një sigurim papunësie, deri në krijimin e më shumë vendeve të punës me paga adekuate, krahas sistemeve të subvencionuara të kujdesit për fëmijët.

Përvojat e një grupi tjetër të grave shfaqin natyrën problematike të strategjisë “paga për punët e shtëpisë.” Pastrueset, punëtoret në shtëpi, shërbëtoret – janë gratë që e dinë më mirë se kushdo, çfarë do të thotë të marrësh pagë për punët e shtëpisë. Situata e tyre tragjike është përshkruar në mënyrë brilante në filmin e Ousman Sembene me titull La Noire de… Personazhi kryesor është një grua e re senegaleze e cila, duke kërkuar punë, bëhet dado për një familje franceze që jeton në Dakar. Kur familja kthehet në Francë, ajo i bashkohet me plot entuziazëm. Megjithatë, sapo arrin në Francë, kupton se përveçse për fëmijët, tash ajo është përgjegjëse edhe për gatimin, pastrimin, larjen dhe të gjitha punët e tjera të shtëpisë. Nuk kalon shumë kohë, dhe entuziazmi me të cilin e nisi, shndërrohet në depresion – në depresion aq të thellë, saqë ajo refuzon pagën që i ofrojnë punëdhënësit e saj. Paga nuk mund të kompensojë situatën skllavëruese në të cilën gjendet. Duke mos pasur mjete për t’u kthyer në Senegal, ajo ndihet aq e mposhtur nga dëshpërimi, sa zgjedh vetëvrasjen, në vend që të përballet me një fat të pacaktuar të gatimit, fshirjes, pluhurosjes dhe pastrimit…

Në Shtetet e Bashkuara, gratë me ngjyrë – veçanërisht gratë zezake – kanë marrë paga për punët e shtëpisë për dekada të tëra. Në vitin 1910, kur më shumë se gjysma e të gjitha grave zezake punonin jashtë shtëpive të tyre, një e treta e tyre ishin të punësuara si punëtore me pagesë në shtëpi. Deri në vitin 1920, më shumë se gjysma ishin shërbëtore, dhe në vitin 1930, kjo përqindje ishte rritur në tre nga pesë gra. Një nga pasojat e ndryshimeve të mëdha në punësimin e grave gjatë Luftës së Dytë Botërore, ishte një rënie e mirëpritur në numrin e punëtoreve shtëpiake zezake. Megjithatë, në vitin 19G0, një e treta e të gjitha grave zezake, që kishin punë, ishin ende të kufizuara në profesionet e tyre tradicionale. Vetëm kur punët administrative u bënë më të qasshme për gratë zezake, përqindja e punëtoreve në shtëpi filloi të bjerë në mënyrë të dukshme. Sot, kjo shifër sillet rreth 13%.

Detyrimet rraskapitëse të punëve të shtëpisë për gratë në përgjithësi, janë dëshmi flagrante të fuqisë së seksizmit. Për shkak të ndërhyrjes shtesë të racizmit, një numër i madh i grave zezake janë detyruar jo vetëm të kujdesen për punët e shtëpisë së tyre, por edhe për punët e shtëpive të grave të tjera. Shpesh, kërkesat e punës në shtëpinë e një gruaje të bardhë i kanë detyruar punëtoret të neglizhojnë shtëpinë e madje edhe fëmijët e tyre. Si pastruese me pagesë, ato janë thirrur të jenë bashkëshorte dhe nëna zëvendësuese në miliona shtëpi të bardha. Gjatë më shumë se pesëdhjetë viteve të përpjekjeve për organizim, punëtoret e shtëpisë kanë tentuar të ripërcaktojnë punën e tyre, duke refuzuar rolin e amvises surrogate. Detyrat e amvises janë të pafundme e të papërcaktuara. Punëtoret e shtëpisë kanë kërkuar, në radhë të parë, përcaktim të qartë të detyrave që pritet të kryejnë. Vetë emri i një prej sindikatave kryesore të punëtoreve të shtëpisë sot – Household Technicians of America – thekson refuzimin e tyre për të funksionuar si amvise surrogate, puna e të cilave përshkruhet thjesht si “punë shtëpie.” Për sa kohë që punëtoret e shtëpisë qëndrojnë në hijen e amvises, ato do të vazhdojnë të marrin paga që janë më afër “shpenzimit të lejuar mujor” të një amviseje, sesa një page të mirëfilltë punëtori. Sipas Komitetit Kombëtar për Punësimin në Familje, në vitin 197G një punëtore shtëpie me kohë të plotë fitonte mesatarisht 2,732$, ndërsa dy të tretat e tyre fitonin më pak se 2,000$. Megjithëse disa vite më parë punëtoret e shtëpisë ishin përfshirë në mbrojtjen e ligjit për pagën minimale, në vitin 197G një përqindje tronditëse prej 40% ende merrte paga jashtëzakonisht nën standard. Lëvizja Paga për Punët e Shtëpisë supozon se, nëse gratë do të paguheshin për të qenë amvise, ato do të gëzonin status më të lartë shoqëror. Megjithatë, një histori krejtësisht ndryshe na tregojnë sfidat e vazhdueshme të punëtoreve të shtëpisë me pagë, kushtet e të cilave janë më të mjerueshme se ato të çfarëdo grupi tjetër punëtorësh nën kapitalizëm. Më shumë se 50% e grave në ShBA sot punojnë për të siguruar jetesën dhe ato përbëjnë 41% të fuqisë punëtore të vendit. Megjithatë, një numër i madh i grave aktualisht nuk mund të gjejnë vende punë të denja. Ashtu si racizmi, edhe seksizmi është një nga justifikimet kryesore për shkallët e larta të papunësisë së grave. Shumë gra janë “thjesht amvise” sepse realisht janë punëtore të papuna. A nuk mundet, pra, që roli i “thjesht amvises” të sfidohet më efektivisht, duke kërkuar vende pune për gratë në nivel të barabartë me burrat, dhe duke kërkuar shërbime sociale (p.sh. kujdes për fëmijët) dhe përfitime tjera (si pushimin e lehonisë), të cilat do të lejojnë më shumë gra të punojnë jashtë shtëpisë?

Lëvizja Paga për Punët e Shtëpisë i dekurajon gratë nga kërkimi i punës jashtë shtëpisë, duke argumentuar se “skllavëria në një linjë prodhimi, nuk është çlirim nga skllavëria në lavamanin e kuzhinës”. Megjithatë, përkrahëset e fushatës këmbëngulin se nuk mbrojnë burgosjen e vazhdueshme të grave brenda mjedisit të izoluar të shtëpive të tyre. Ato deklarojnë se, ndonëse refuzojnë të punojnë në tregun kapitalist si të tillë, nuk dëshirojnë që gratë të kenë përgjegjësinë e përhershme për punët e shtëpisë. Siç shprehet një përfaqësuese amerikane e kësaj lëvizjeje:“… nuk jemi të interesuara ta bëjmë punën tonë më efikase apo më produktive për kapitalin. Jemi të interesuara ta reduktojmë punën tonë dhe, në fund, ta refuzojmë atë plotësisht. Por, për aq kohë sa punojmë në shtëpi pa pagë, askush nuk shqetësohet se sa gjatë apo sa shumë punojmë. Kapitali përdor teknologji të avancuar për të ulur kostot e prodhimit, vetëm pas rritjes së pagave nga klasa punëtore. Vetëm nëse e bëjmë punën tonë të kushtueshme (do të thotë vetëm nëse e bëjmë të pafavorshme ekonomikisht), kapitali do të “zbulojë” teknologjinë për ta reduktuar atë. Aktualisht, shpesh na duhet të punojmë një turn të dytë pune, në mënyrë që të përballojmë enëlarësen që supozohet të shkurtojë punët tona të shtëpisë.”

Pasi gratë të kenë fituar të drejtën për t’u paguar për punën e tyre, ato mund të kërkojnë paga më të larta, duke i detyruar kapitalistët të ndërmarrin industrializimin e punëve të shtëpisë. A është kjo strategji konkrete për çlirimin e grave apo një ëndërr e parealizueshme?

Si supozohet që gratë të nisin luftën për paga? Dalla Costa propozon që amviset të hyjnë në grevë: “Ne duhet të refuzojmë shtëpinë, sepse duam të bashkohemi me gratë e tjera, për të luftuar kundër çdo varianti që supozon se gratë do të qëndrojnë në shtëpi… Braktisja e shtëpisë është një formë e luftës, meqë shërbimet shoqërore që kryejmë atje, nuk do të vazhdojnë të realizohen më në ato kushte.” Por, ku do të shkojnë gratë nëse lënë shtëpitë,? Si do të bashkohen me gratë e tjera? A do të jetë dëshira për t’u revoltuar kundër punëve të shtëpisë e vetmja arsye për të cilën ato do të lënë shtëpitë? A s’do të ishte më realiste, që t’u bëjmë thirrje grave që të “braktisin shtëpitë” në kërkim të vendeve të punës jashtë, ose të paktën, që të marrin pjesë në një fushatë masive për vende të dinjitetshme të punës? Sigurisht, puna në kushtet kapitaliste është punë brutale. Sigurisht, është jokreative dhe tjetërsuese. Megjithatë, pavarësisht nga këto, mbetet fakt që në vendin e punës, gratë mund të bashkohen me motrat – dhe vëllezërit – e tyre për të sfiduar kapitalistët, pikërisht aty ku ndodh prodhimi. Si punëtore, si aktiviste militante në lëvizjen sindikaliste, gratë mund të gjenerojnë fuqinë e vërtetë, për të luftuar shtyllën mbështetëse dhe përfituesin kryesor të seksizmit, që është sistemi monopolist kapitalist.

Strategjia e pagave për punët e shtëpisë bën pak për të ofruar një zgjidhje afatgjate për shtypjen e grave, dhe nuk trajton në mënyrë të ndjeshme pakënaqësinë e thellë të amviseve bashkëkohore. Studimet e fundit sociologjike kanë zbuluar se sot amviset janë më të frustrura se kurrë më parë me jetët e tyre. Kur Ann Oakley realizoi intervistat për librin e saj “The Sociology of Housework”, ajo zbuloi se, edhe amviset që fillimisht dukeshin të pashqetësuara nga punët e shtëpisë, në fund shprehnin një pakënaqësi të thellë. Këto janë fjalët e një gruaje që punonte në një fabrikë: “(A ju pëlqejnë punët e shtëpisë?) Nuk më shqetëson…Besoj se mua nuk më shqetëson puna e shtëpisë, sepse nuk e bëj gjatë gjithë ditës. Unë shkoj në punë dhe merrem me punët e shtëpisë vetëm gjysmën e ditës. Po ta bëja gjithë ditën, nuk do ta pëlqeja – puna e grave nuk mbaron kurrë, ato janë gjithmonë në lëvizje – edhe para se të shtrihesh për të fjetur, ke ende diçka për të bërë – shkundja e shpuzoreve, larja e disa filxhanëve. Je ende duke punuar. Është e njëjta gjë çdo ditë; nuk mund të thuash që nuk do ta bësh, sepse duhet ta bësh – si përgatitja e një shujte: duhet ta bësh, sepse nëse nuk e bën, fëmijët nuk do të hanë… Mendoj se thjesht mësohesh, i bën automatikisht… Unë jam më e lumtur në punë sesa në shtëpi.”

“(Cilat mendoni se janë anët më të këqija të të qenit amvise?) Mendoj se ka ditë kur ndihesh sikur zgjohesh dhe duhet të bësh të njëjtat gjëra të zakonshme – mërzitesh nga monotonia, ke ngecur në të njëjtën rutinë. Mendoj se nëse pyet ndonjë amvise, nëse janë të sinqerta, do të përgjigjen e do të thonë, se gjysmën e kohës ndihen si skllave – të gjitha e mendojnë këtë kur ngrihen në mëngjes: ‘Oh jo, edhe sot do të bëj të njëjtat gjëra, deri sa të flejë.’ Është përsëritja e të njëjtave gjëra – monotonia.”

A do ta pakësonin pagat këtë monotoni? Kjo grua me siguri do të thoshte jo. Një amvise me kohë të plotë i tregoi Oakley-t për natyrën detyruese të punëve të shtëpisë: “Gjëja më e keqe është që duhet ta bësh punën sepse je në shtëpi. Edhe pse kam mundësinë të mos e bëj, nuk mendoj se do të mundesha vërtet të mos e bëja, sepse ndjehem sikur duhet ta bëj.”

Me shumë gjasë, paga për këtë punë do ta përkeqësonte obsesionin e kësaj gruaje.

Oakley arriti në përfundimin se puna e shtëpisë, veçanërisht kur është me kohë të plotë, pushton aq thellë personalitetin e grave, sa që amvisja bëhet e pandashme nga puna e saj. “Amvisja, në një kuptim të rëndësishëm, është puna e saj: për këtë arsye dallimi i elementeve subjektive dhe objektive, në këtë situatë bëhet shumë më i vështirë.” Pasoja psikologjike shpesh është një personalitet tragjikisht i shtypur, i përndjekur nga ndjenja e inferioritetit. Çlirimi psikologjik vështirë se mund të arrihet thjesht me një pagë për amvisen.

Studime të tjera sociologjike kanë konfirmuar zhgënjimin e thellë që përjetojnë amviset bashkëkohore. Kur Myra Ferree intervistoi mbi 100 gra të një komuniteti punëtorësh pranë Bostonit, “pothuajse dyfish më shumë amvise sesa gra të punësuara shprehën pakënaqësi me jetën e tyre.” Pa dyshim, shumica e grave që punonin nuk kishin punë që i vetpërmbushnin: ato ishin kamariere, punëtore fabrikash, daktilografe, shitëse në supermarkete dhe dyqane, etj. Megjithatë, mundësia për të dalë nga izolimi i shtëpive të tyre, për të “dalë jashtë dhe për të parë njerëz të tjerë,” për to ishte po aq e rëndësishme sa të ardhurat që fitonin. A do të mirëprisnin amviset, të cilat ndiheshin sikur “po çmendeshin duke qëndruar në shtëpi,” idenë e marrjes së pagës për të çmendur veten? Një grua ankohej se “qëndrimi në shtëpi gjatë gjithë ditës është si të jesh në burg” – a do t’i rrëzonin muret e këtij burgu pagat? Arratisja e vetme realiste nga ky burg është kërkimi i një pune jashtë shtëpisë.

Secila prej më shumë se 50% të grave në ShBA që punojnë, janë argument i fuqishëm për lehtësimin e barrës së punëve të shtëpisë. Në fakt, ndërmarrësit kapitalistë tashmë kanë filluar të shfrytëzojnë nevojën historike të grave për t’u çliruar nga rolet e tyre si amvise. 

Rrjetet e pafundme fitimprurëse të ushqimeve të shpejta, si McDonald’s dhe Kentucky Fried Chicken, dëshmojnë faktin se më shumë gra në punë do të thotë më pak shujta të përgatitura në shtëpi. Pavarësisht shijes dhe mungesës së vlerave ushqyese të ushqimit, pavarësisht shfrytëzimit të punëtorëve të tyre, opsionet e ushqimeve të shpejta vënë në pah se punëve të shtëpisë po u vjen fund. Na duhen, natyrisht, institucione të reja sociale për të marrë përsipër një pjesë të mirë të detyrave të dikurshme të amviseve. Kjo është sfida që buron nga radhët në rritje të grave të klasës punëtore. Kërkesa për kujdes universal dhe të subvencionuar për fëmijët, është pasojë e drejtpërdrejtë e rritjes së numrit të nënave që punojnë. Përderisa më shumë gra organizohen rreth kërkesës për më shumë vende pune mbi bazën e barazisë së plotë me burrat, gjithnjë e më shumë do të shtrohen pyetje serioze për qëndrueshmërinë e ardhshme të punëve të amviseve. Mund të jetë e vërtetë që “skllavëria në një linjë prodhimi” nuk është domosdoshmërisht “çlirim nga lavamani i kuzhinës,” por linja e prodhimit është padyshim nxitësi më i fuqishëm për gratë, që të kërkojnë eliminimin e skllavërisë së lashtë shtëpiake.

Shfuqizimi i punëve të shtëpisë, si përgjegjësi private dhe individuale e grave, është qartësisht një qëllim strategjik i çlirimit të grave. Por, socializimi i punëve të shtëpisë – përfshirë përgatitjen e shujtave dhe kujdesin për fëmijët – presupozon fundin e sundimit të motivit të profitit mbi ekonominë. Hapat e vetëm të rëndësishëm drejt fundit të skllavërisë shtëpiake, në fakt, janë ndërmarrë në vendet socialiste ekzistuese. Pra, gratë punëtore kanë interes të veçantë e jetik në luftën për socializëm. Për më tepër, nën kapitalizëm, fushatat për vende pune, me kushte të barabarta me burrat, kombinuar me lëvizje për institucione si kujdesi shëndetësor publik i subvencionuar, mbartin një potencial revolucionar shpërthyes. Kjo strategji vë në pikëpyetje vlefshmërinë e kapitalizmit monopolist dhe, në fund të fundit, do të na drejtojë drejt socializmit.

Angela Davis

Ky tekst është kapitulli i 13-të i shkëputur nga libri “Gratë, Raca dhe Klasa” (1981). Kapitullin origjinal e gjeni këtu.

E përktheu: Blenda Asllani