Readings

Izolimi shpërfaqi shfrytëzimin e grave nga sistemi ekonomik. Federici e ka paraparë këtë që moti.

Për dekada të tëra Silvia Federici ka paralajmëruar se çfarë ndodhë kur nënvlerësojmë punën e papaguar të grave.

Në muajin maj, parku “Prospect” në Brooklyn është jashtëzakonisht i bukur: livadhe me bar të dendur, kodra dhe lugina, gjithçka e mbuluar me lule dhe aromë frutash. Zogjtë si dhe njerëzit janë të zhurmshëm. Mirëpo, majin e kaluar parku ishte më i qetë se zakonisht dhe njerëzit që lëviznin nëpër të ishin me një energji të zbehur dhe të shqetësuar. Disa kishin vënë maska, disa jo. Nganjëherë dikush i bërtiste dikujt tjetër sepse i ishte afruar shumë. Në mes të kësaj skene, me hap energjik, po ecte Silvia Federici, teoricientja dhe studiuesja 78-vjeçare e punës së papaguar, një nga mendimtaret feministe socialiste më me ndikim të shekullit të kaluar.

Federici kishte vendosur një shall të zi mbi hundë dhe gojë, dhe kishte veshur një bluzë blu që ia kishte bërë nëna e saj shumë kohë më parë. Së paku një herë në ditë, edhe në dimër, Federici së bashku me partnerin e saj, filozofin George Caffenzis, ecë rreth e rrotull këtij parku. (Caffentzis vuan nga sëmindja Parkinson, tregon Fedirici, dhe kjo ecje i ndihmon shumë). Megjithatë, gjatë muajit maj, ajo pranoi që për disa ditë me radhë të bënte një shëtitje të dytë me mua.

I kërkova të takohemi sepse problemet sociale, ekonomike, dhe politike që i solli pandemia bën që temat qendrore të punës së Federicit të diskutoheshin edhe në ato vende ku nuk pritej. Papritmas konceptet dhe frazat nga puna e saj ishin gjithandej në media sociale, opinione dhe biseda të përditshme mes miqve që diskutonin se cilat lloje të punës konsiderohen esenciale dhe pse. Federici është avokuese e moçme e idesë që punët e kujdesit janë punë e papaguar dhe njëkohësisht ajo ishte themeluese e lëvizjes “Pagë për Punët e Shtëpisë” në fillim të viteve 1970. Këto punë janë formë e shtypjes ekonomike gjinore, argumenton Federici dhe një shfrytëzim mbi të cilin mbështetet komplet kapitalizmi.

Federici i takon grupit të studiuesve dhe aktivistëve të cilët, për dekada të tëra, kanë kritikuar mënyrën se si shoqëritë kapitaliste nuk njohin atë që ajo e quan “punë riprodhuese”. Këtë term ajo nuk e përdorë thjesht për t’iu referuar lindjes dhe rritjes së fëmijëve; mirëpo për gjithë punën që e bëjmë për të mbajtur veten dhe të tjerët rreth nesh shëndosh, të ushqyer, të sigurt, të pastër, të përkujdesur, të lumtur. Janë mirëmbajtja e kopshtit, përgatitja e mëngjesit apo pastrimi i gjyshes së moshuar – punë që duhen bërë vazhdimisht, punë që nuk vërehen. Janë punë esenciale që sistemi ynë ekonomik nuk i njeh dhe nuk i kompenson. Kjo shpërfillje për punën riprodhuese, shkruan Federici, është e padrejtë dhe e paqëndrueshme.

Nuk mund të themi që këto ide ishin të panjohura para pandemisë. Mirëpo, rrymat e ndryshme të feminizmit, pa përmendur këtu rrymat politike ose ekonomike, kryesisht kanë injoruar punët e kujdesit. Fuqizimi i grave është matur përmes pranisë dhe ndikimit të tyre në vendin e punës, i cila arrihet duke kontraktuar gra më të varfëra për të kryer punët e shtëpisë për një pagë të ulët. Megjithatë, gratë ende mbeten të zhytura në punët e shtëpisë. E kemi dëgjuar shpesh termin “orari i dytë” – term i krijuar nga sociologia Arlie Hochschild në vitin 1989, i cili përshkruan se si puna e mirëmbajtjes së shtëpisë dhe kujdesi ndaj fëmijëve bie disproporcionalisht mbi supet e grave edhe nëse ato mbajnë punë me orar të plotë. Për më tepër, personat që paguhen për t’i kryer punët e shtëpisë (kujdesin ndaj fëmijëve, të moshuarve etj.), paguhen shumë pak dhe nuk kanë përfitime të tjera si sigurimi shëndetësor apo fondi pensional.

Në vitet e fundit, ekspertë të politikave publike dhe ekonomistë të ndryshëm kanë theksuar që është absurde që punët e shtëpisë të mos llogariten në matje të ndryshme ekonomike, siç është GDP-ja. Punët e papaguara të grave përbëjnë një pjesë të madhe të aktivitetit ekonomik të secilit vend dhe duhet domosdoshmërisht të përfshihen në matje ekonomike. Para një viti, Oxfam publikoi një hulumtim që tregon se nëse gratë amerikane do të merrnin pagë minimale për punët e shtëpisë, ato do të kishin fituar 1.5 trilionë dollarë vetëm në vitin 2019. Globalisht, vlera e punës së papaguar do të ishte pothuajse 11 trilionë dollarë. Marilyn Waring, studiuese e politikave publike, theksoi se sa absurde është konsiderimi i punëve të kujdesit si të pa vlera ose si aktivitet i kohës së lirë. “Nuk mund të bëjmë politika të mira nëse sektori më i madh ekonomik është i padukshëm” – tha ajo në një fjalim në vitin 2019.

Megjithatë, ky nuk është problemi i vetëm i sistemit ekonomik të tanishëm. Hendeku mes të pasurve dhe të varfërve është më i madh se që ka qenë në 100 vitet e fundit. Shumica e punëtorëve punojnë me paga të ulëta dhe jo-stabile. Këto kushte ekonomike kanë rraskapitur të gjithë dhe kanë krijuar një ndjenjë pasigurie.  Këto ndjenja u rritën dhe u shndërruan në një krizë kur filloi izolimi për shkak të pandemisë. Së pari filloi diskutimi për “punëtorët esencial”, një kategori që u vu re shpejt që kishte të bënte me punëtorët me pagat më të ulëta. Pastaj, klasat e mesme dhe të larta vunë re që kishin jetuar rehat pasi që kishin kontraktuar dikë tjetër për t’i kryer punët e kujdesit, posaçërisht kujdesin ndaj fëmijëve dhe të moshuarve. Gjithashtu prindërit vërejtën se sa shumë mbështeten në mësues/e (të cilët paguhen shumë pak) për t’u kujdesur për fëmijët e tyre 8 orë në ditë. Në mungesë të këtyre sistemeve të menaxhimit të kujdesit për fëmijë (kujdesi ditor; gjyshërit; kampet verore; kujdestarët për fëmijë etj.), prindërit amerikanë kuptuan se të kujdesesh për fëmijë është si të mbash një punë me orar të plotë. Këtë e kanë ditur që moti prindërit vetushqyes që edhe me më shumë se një punë me pagë minimale kanë qenë të paaftë të përballojnë qiranë, ushqimin, dhe aq më pak kujdestare për fëmijë.

Kjo situatë e re ka sjellë një frymë radikale. Gjatë vitit të kaluar edhe ata që kanë qenë relativisht të padëmtuar nga pandemia filluan të shprehin ndjenja antikapitaliste, duke kritikuar sistemin ekonomik që i nënçmon dhe injoron punët e shtëpisë. Për shembull, një grup aktoresh (përfshirë Julianne Moore, Charlize Theron, drejtuesit e Birchbox dhe Rent the Runway), po bëjnë thirrje për një “Marshall Plan for Moms”, plan i cili do të përfshinte pagesa mujore për nënat. “Jemi lodhur duke punuar pa pagesë” – thonë ato. Shonda Rhimes shkroi në Twitter: “Kam 1 orë e 11 minuta që po ndihmoj me mësime një 6-vjeçar dhe një 8-vjeçare në shtëpi. Mësimdhënësit duhet t’i paguajmë 1 miliard dollarë në vit. Ose në javë.”

Në mars, aktivistja Keeanga-Yamahtta Taylor aksidentalisht parashikoi këtë situatë të re, duke shkruar që “papritmas dhe drastikisht jeta në Amerikë ka ndryshuar dhe kur gjërat kthehen përmbys, fundi nxirret në sipërfaqe dhe ekspozohet”. Këtë vit iu shpërfaqen realitete të shëmtuara shumicës së amerikanëve që përjetuan izolimin në shtëpi. Shtëpia – vend ku po grumbullohen enët, rrobat e palara dhe pluhuri në emër të kujdesit. Shtëpia – që ka qenë gjithmonë vendi i punës për dikë tani është për më shumë njerëz se kurrë më parë, zonë ku përplasen shumë lloje të punës. Shtëpia, të cilën deri tani 34 milion amerikanë e kanë humbur ose rrezikojnë ta humbasin për shkak të largimit nga puna dhe dëbimit nga qiradhënësi.

A do të kishte qenë ndryshe viti i kaluar po të vlerësohej si duhet puna që bëjmë për t’u kujdesur për njëri tjetrin, vetën, dhe botën rreth nesh? Si do të dukej e ardhmja, siç thotë Federici, nëse “refuzojmë të bazojmë jetën tonë në vuajtjet e dikujt tjetër”, nëse “refuzojmë të shohim veten si më ndryshe se ata”? Federici u bë edhe më e njohur gjatë viteve të fundit, për shkak të lëvizjes “Occupy Wall Street”, lëvizje të cilën ajo e ka mbështetur shumë. Shkrimet e saj mbi këtë lëvizje kanë sjellë një valë të re të lexuesve të majtë feminist. Gjatë vitit të kaluar ajo është cituar vazhdimisht nga artikuj shumë të njohur në “New York Times”, “The Atlantic”, e deri te  “Teen Vogue”.

Kur u takuam në maj, Federici dukej më e relaksuar se shumica e personave që njoh. Deri sa ecte drejt meje ishte e fokusuar dhe energjike si dhe buzëqeshte pas maskës. Deri sa po ecnim, ajo fliste shpejtë, duke përmbledhur sistemet dhe format e ndërlidhura të cenueshmërisë që kanë qenë gjithmonë të pranishme, mirëpo tani përmes pandemisë po kanë ndikim tek të gjithë. Federici tha që befasohej kur njerëzit e thërrisnin tani për të biseduar për shkrimet e saj të para 20 ose 30 viteve. Mirëpo, ka kohë që ajo dyshonte se rreziqet e nënvlerësimit të punës së kujdesit dikur do të shndërrohen në një krizë që është vështirë të injorohet. “Sistemi i tanishëm e bën jetën e pa tolerueshme dhe të pa shëndetshme për miliona njerëz,” tha ajo, “është sistem që nuk funksionon”.

Vet Federici ka lindur “nën bomba”. Ajo është vajza e dytë e një profesori filozofie në Parma të Italisë. “U linda në Parma në 1942, një nga vitet më të rënda në historinë e njerëzimit”, më tha ajo. Në janar të atij viti filloi të zbatohet “Zgjidhja Përfundimtare” nga Nazistët. Nëna e saj flinte me rroba veshur dhe zgjohej mes bombardimeve të natës, kapte p Federicin e porsalindur dhe motrën e saj 4-vjeçare dhe vraponte në periferi të Parmas, ku uleshin dhe pritnin lindjen e diellit. Duke qeshur, ajo më tha se kjo përvojë e bëri që kurrë të mos dëshironte të ketë fëmijë.

Ndryshe nga shumë pjesë të Italisë, Parma ishte bastion i komunistëve pas Luftës së Dytë Botërore. Gjatë adoleshencës Fedirici u ndikua pikërisht nga kjo lëvizje anti-fashiste në Parma. Teoritë e shtypjes dhe të drejtat e punëtorëve ishin biseda të përditshme. Përgjatë fëmijërisë, prindërit e Federicit dhe shoqëria e tyre rregullisht diskutonin për luftën dhe ndikimin e fashizmit. Megjithatë, politika e majtë e Parmës “bashkëjetonte” me një frymë intensive patriarkale. Babai i Federicit, profesor filozofie, ishte “ai që i dinte gjërat”. Ndërsa nëna e saj, që vinte nga fshati, supozohej që nuk kishte njohuri. Ajo kryente gatimin, pastrimin, blerjet, dhe kujdesej për fëmijët. “Askush nuk e sheh punën time”, ankohej nëna e Federicit. “Sepse kjo nuk është punë e vërtetë” – e ngacmonte babai.

Deri në moshën 30 vjeçare, Federici nuk pranoi të merrej me ato që i quanin “punë të grave”, punët që i kishte kryer nëna e saj. “E ndjeja nënçmimin e punës së saj. Ishte aktivitet që as nuk shpërblehej e as nuk ofronte kënaqësi.” Megjithatë, Federici thotë që nëna e saj ishte inspirimi për idetë kryesore të shkrimeve të saj. “Dëgjoja dhe flisja për punëtorët e fabrikave, ata i konsideroja si klasë punëtore. Mirëpo nëna më tha disa herë “gjithmonë flet për punëtorët e fabrikave thua se ata janë të vetmit që punojnë!”. Këtë nuk ia thoshte babait tim, i cili ishte “mësuesi, intelektuali, personi i ditur”. Nëna më tha gjërat që më vonë u bënë pjesë e politikës dhe shkrimeve të mia.

Politikat e Federicit filluan të formohen 10 vjet më vonë, në 1967, kur fitoi bursë për të studiuar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Atje u inspirua nga lëvizjet studentore kundër luftës dhe lëvizja për të drejtën civile. Mirëpo edhe atëherë ajo nuk e njihte feminizmin si pjesë qendrore të vështrimeve të saja politike. Kjo ndryshoi në vitin 1972 kur një shoqe i sugjeroi të lexonte esenë “Donne e sovversione sociale” ose “Gratë dhe përmbysja e komunitetit” nga feministja Mariarosa Dalla Costa. Ideja qendrore e esesë ishte që kapitalizmi eksploaton gratë të cilat punojnë në shtëpi pa pagë. 

Ky nocion ishte i jashtëzakonshëm për Federicin. “Menjëherë, gjithçka mori kuptim”, tha ajo, përfshirë ankesat e nënës së saj që nuk ishin punëtorë vetëm burrat në fabrika ankesa të cilat Federici deri tash nuk kishte menduar që lidheshin me nocione marksiste.  Federici atëherë filloi të përfshihej me një grup feministësh, përfshirë Dalla Costa dhe James, të cilat e quanin veten “Kolektivi Feminist Ndërkombëtar”. Ky kolektiv filloi fushatën “Pagë për Punët e Shtëpisë”. Në vitin 1974, Federici dhe Nicole Cox themeluan kapitullin e parë të “Pagë për Punët e Shtëpisë”, në Nju Jork.

Eseja e Federicit “Pagë Kundër Punëve të Shtëpisë”, botuar në 1975, ishte manifest i hershëm i lëvizjes për paga për punë të shtëpisë dhe ende mbetet një nga tekstet më të njohura. “Të  kërkojmë paga për punë të shtëpisë ekspozon faktin që punët e shtëpisë janë para për kapital, kapital i cili fiton para nga gatimi ynë, buzëqeshjet tona, (dhe gjëra të tjera) – thotë ajo, duke iu referuar marrëdhënieve seksuale. “Në të njëjtën kohë, kjo tregon se ne gatuajmë, buzëqeshim, (dhe bëjmë gjëra të tjera), jo sepse është e lehtëpor sepse nuk kemi zgjidhje tjetër. Na janë shtrembëruar fytyrat nga buzëqeshja.”

Prej fillimit, lëvizja “Pagë për Punët e Shtëpisë” përmbajti një definicion shumë të gjerë se kush i përket lëvizjes feministe. “Ne duhet të themi që të gjitha jemi amvise, të gjitha jemi prostituta, të gjitha jemi gej…sepse përderisa mendojmë që jemi diçka më e mirë, diçka më ndryshe se një amvise, automatikisht pranojmë logjikën e ndarjes” – shkroi Federici. Ajo përdorë një ton gati përgjërues kur sugjeron që duhet të heqim qafe idenë që disa njerëz janë servil ose të nënshtruar, idenë se shumë punë mund të jenë “punë që bëhen nga dashuria”. “Duhet t’i referohemi të gjitha punëve ashtu siç janë – punë,” shkroi ajo, “në mënyrë që përfundimisht të mund të rizbulojmë se çka është dashuria”.

Komiteti i Nju Jorkut veproi nga një zyrë e vogël në Park Slope, Brooklyn, ku avokonin për të përmirësuar kushtet e jetesës për gratë e varfëra. Ato mbështetën formimin e grupeve të tjera në SHBA dhe Kanadë si dhe mbështetën aktivistet Margaret Prescod dhe Wilmette Brown për të formuar “Gratë e Zeza për Paga për Punë të Shtëpisë”. Avokuan së bashku në mbështetje të aktivistëve për mirëqenie, pasi që konsideronin mirëqenien si fitoren e parë në betejën për të siguruar paga për punët e shtëpisë. Mirëpo, pas katër vitesh punë, ky rrjet ndërkombëtar u prish. Komiteti i Nju Jorkut u shpërbë pas një mosmarrëveshje mes James dhe Prescod. Prescod thoshte që komiteti po injoronte prioritet e grave të zeza; Federici e mohon këtë dhe thotë se grupi kishte probleme me James.

Deri vonë të gjitha palët refuzuan të flasin për këtë konflikt 40-vjeçar, të bindura që do të largonte vëmendjen nga puna e tyre. Është temë veçanërisht e ndjeshme për shkak të historisë së gjatë të injorimit dhe përjashtimit të personave me ngjyrë, indigjen, gej dhe trans nga lëvizja feministe. Megjithëse nuk u pajtuan kurrë, Federici, James, dhe Prescod patën karriera të gjata në aktivizëm feminist. James dhe Prescod vazhduan angazhimin brenda Kolektivit Feminist Ndërkombëtar për “Pagë për Punët e Shtëpisë” dhe “Grevës Globale të Grave” dhe Federici vazhdoi si aktiviste me projektin kundër dënimit për vdekje të Shoqatës Radikale të Filozofisë dhe Komitetit për Liri Akademike në Afrikë si dhe si studiuese në Universitetin Hofstra.

Libri më me ndikim i Federicit erdhi pothuajse 30 vjet më vonë, kur ajo publikoi “Caliban and the Witch” në vitin 2004. Që nga vitet e 70-ta, shumë feministe antikapitaliste përfshirë bell hooks, Angela Davis, Wilmette Brown, dhe Kolektivi i Lumit Combahee, kanë argumentuar se beteja feministe domosdoshmërisht është betejë antikapitaliste. Kjo betejë duhet të përfshijë vëmendje ndaj identitetit gjinor dhe racës pasi që kapitalizmi shtyp gratë, personat me ngjyrë, dhe klasën punëtore. Kontributi i “Caliban and the Witch ” qëndron në faktin se argumentoi që të gjitha këto forma të shtypjes mund të gjurmohen tek një burim i vetëm. Origjinën e kanë të njëjtë.

Federci propozon një teori të re lidhur me kalimin e Evropës nga feudalizmi në kapitalizëm. Ajo prezanton prova historike për të argumentuar se ky ishte momenti kur punët e grave u futën nën kontrollin e burrave kryefamiljarë dhe u kufizuan në sferën shtëpiake. Gratë ishin ato që mund të lindnin dhe rrisnin fuqinë punëtore, kështu që autonomia e tyre, posaçërisht aftësia e tyre për të lindur fëmijë, duhej të “mbyllej”. Pastaj duhej të bëhej edhe e ”natyrshme”, sikurse amvisëria të ishte gjendje dhe dëshirë e trashëguar nga gratë. Ky ishte një tranzicion i dhunshëm, argumenton Federici, duke përmendur mijëra gra të vrara gjatë asaj periudhe, kryesisht gra që nuk u pajtuan me këtë realitet të ri shtypës, të cilat u akuzuan se ishin shtriga.

“Kapitalizmi është sistem racist dhe seksist”, shkruan Federici. “Kapitalizmi denigron “natyrën” e atyre që shfrytëzon: gratë, pasardhësit e skllevërve afrikanë, emigrantët etj. Vetëm kështu kapitalizmi mund të justifikojë kontradiktat e ndërthura në marrëdhëniet e veta sociale. Federici thotë se nuk është “e natyrshme” që punët e kujdesit t’i takojnë vetëm njërës gjini. Njëkohësisht nuk është e natyrshme ose e pashmangshme që të kemi një sistem ekonomik prej të cilit përfitojnë një grup i vogël e të tjerët nënshtrohen. Ky sistem është krijuar vetëm se kushtet ishin të përshtatshme në atë kohë. Tash, ky sistem është përhapur aq shumë sa që as nuk guxojmë të imagjinojmë diçka tjetër në vend të tij. Sistemi është krijuar që dikush të përfitojë, thotë Federici. Mirëpo, ky sistem mund të ndryshojë.

Viti i fundit, vit murtaje, vit zgjedhor, vit i tmerrshëm – na ofroi mundësi të mirë të vërejmë se kush përfiton nga ky sistem ekonomik dhe në kurriz të kujt. Gjatë vitit të fundit më shumë se 70 milion Amerikanë mbetën të papunë, shumica nga sektori i shërbimeve, ku shumica janë gra me ngjyrë. Personat me paga të ulëta humbën më shumë vendet e punës si dhe qëndruan më gjatë pa punë. Njëkohësisht, më shumë se gjysma e punëtorëve esencial, të cilët vazhduan të punojnë gjatë pandemisë duke rrezikuar shëndetin e tyre kanë qenë gra dhe shumica prej tyre gra me ngjyrë.

Një artikull në “Think Global” nga Catherine Powell, profesore në Fordham, flet për “paradoksin e drejtësisë racore”. Sipas kësaj analize amerikanët me ngjyrë kanë më shumë gjasa të mbeten të papunë për shkak të ndikimit të pandemisë në tregun e punës, por njëkohësisht përbëjnë pjesën më të madhe të punëtorëve esencial ku ekspozohen më shumë ndaj virusit. Ky paradoks u ka kushtuar jetën mijëra njerëzve.

Gjatë vitit të fundit gratë që punojnë në shëndetësi e kanë pasur shumë më vështirë se burrat. Një studim nga A.C.D.C tregoi që 72% e punëtorëve shëndetësor të shtruar në spital me Covid-19 mes marsit dhe majit kanë qenë gra. Shumë prej tyre ishin  infermiere dhe ndihmës- infermiere, punë që përfshijnë kujdes të drejtpërdrejtë ndaj pacientëve dhe shumica ishin gra dhe persona me ngjyrë. Stafi që kryen vizita shtëpiake si dhe pastruesit e spitaleve po ashtu u sëmurën dhe vdiqën në numër të madh. Gjatë vitit të fundit, pastruesit kanë përjetuar një krizë humanitare. Aleanca e Pastruesve raportoi që 60% e pastrueseve humbën punën në maj dhe shtoi se shumica janë emigrant të pa dokumentuar dhe as që mund të kërkojnë ndihma nga qeveria. Në dhjetor, 156,000 gra humbën vendin e punës, ndërsa 16,000 burra u punësuan. Kur analizojmë këto të dhëna më hollësisht shohim që gratë e zeza, latine dhe aziatiko-amerikane humbën vendet e punës; ndërsa gratë e bardha u punësuan. Pritet që kur këto gra të rikthehen në treg të punës do të kenë paga edhe më të vogla se më parë.

Në vitin e fundit miliarderët amerikanë janë pasuruar për 1.1 trilion dollarë. Njëkohësisht po ndodhte një debat pervers mbi atë se jetën e kujt është e pranueshme ta sakrifikojmë për të shpëtuar ekonominë e vendit. Në maj Presidenti Trump pranoi që nëse e fillojmë aktivitetin ekonomik shumë njerëz do të vdesin, mirëpo gjithashtu deklaroi që “duhet ta rikthejmë vendin tonë”! Vendin e kujt? Ta kthejmë për kë?

Nuk është për t’u habitur që po rritet dëshira për një shoqëri ndryshe, një shoqëri që nuk nënçmon jetën e njerëzve për profit të klasës sunduese të përbërë nga burra të bardhë. Siç tha Kieeange-Yamahtta Taylor ne Mars: “Një shoqëri ku milionerët kanë shtëpi të zbrazëta deri sa familjet e pastreha sillen rrugëve; një shoqëri ku shumë rrezikojnë të dëbohen nga shtëpitë e tyre për shkak të mos pagesës së qirasë, deri sa qeveria na thotë që duhet të izolohemi në shtëpi, është shoqëri jo-njerëzore”.

Taylor bën pjesë në gjeneratën e re të aktivisteve që po e kthejnë vëmendjen tek feminizmi i majtë  i udhëhequr nga aktivistë të zi. Kjo rrymë feministe është injoruar shpesh nga rrymat tjera të feminizmit. Në vitin 1984, hooks e përmbledhi në këtë mënyrë: “Shpesh reformat feministe liberale vetëm i forcojnë vlerat kapitaliste dhe materialistepa i çliruar gratë ekonomikisht.” Shumë autorë të asaj kohe, përfshirë hooks, Angela Davis, dhe Audre Lord e kanë thënë shpesh: Një feminizëm që injoron nevojat e grave të varfëra, grave të zeza, grave trans dhe gej, grave me aftësi të kufizuara apo  imigranteve është feminizëm hipokrit. Këto vrojtime po vazhdojnë nga aktivistët e drejtësisë sociale si Taylor, adrienne maree brown, Rachel Cargle, Dean Spade, dhe Mariame Kaba. Tek këto gjendet energjia e së majtësedhe pse u mungon paraja ose fuqia institucionale.

Ende nuk e dimë se si lëvizja feministe amerikane do ta mbledhë veten dhe të harmonizohet me mendimtarët që u takojnë grupeve të margjinalizuara. “Reformat Liberale Feministe” të shekullit 20,në shekullin pasardhës u kthyen në feminizëm të korporatave. Kjo rezultoi në feminizmin e “markave” dhe “slloganeve” të 10 viteve të fundit. U krijua një ide që në mënyrë që gratë të fitojnë pozita vendimmarrëse, duhet të jenë të vendosura, të fuqishme, me vullnet të madh dhe të harrojnë krijimin e familjes. Filloi faza e slloganeve si “E ardhmja është e grave”, dhe “Vajzat bëjnë çfarë duan”, etj.  të vendosura në bluza dhe kapela që shiteshin me çmime të larta.

Megjithatë, vajzat (më saktësisht gratë) nuk bënë mu atë çfarë deshën këtë vit. Edhe pse vazhdon të jetë gabim përgjithësimi i kategorisë së “grave”. Gjatë njërit prej takimeve tona e pyeta Federicin: çka nënkuptojmë me fjalën “gra”? “Për mua gjithmonë ka qenë një kategori politike. Gratë definohen si të gjitha ato që kanë vuajtur prej kushteve dhe kërkesave që u janë caktuar atyre historikisht. Këtu i përfshij edhe personat gej, trans, jo-binarë, intersex, dhe queer.” Gratë nuk janë kategori homogjene dhe gratë e ndryshme i përjetojnë kohët e vështira, si vitin 2020, në mënyra të ndryshme.

Premtimet e feminizmit liberal asnjëherë nuk kanë qenë më të zbrazëta sesa tash, kur një numër gjithnjë e më i madh i grave po lihen jashtë këtij verzioni. Barazia gjinore në fuqi punëtore (përfaqësim dhe paga të barabarta) nuk u krijua asnjëherë dhe çështjet e punës së kujdesit na kanë kthyer mbrapa me dekada. Këto çështje po tërheqin shumë vëmendje tani, jo sepse janë ide të reja, por se tani kanë filluar të prekin edhe gratë e klasës së mesme dhe të lartë, veçanërisht gratë e bardha. Ngjashëm, nuk është rritur interesimi në socializëm tani pasi që kapitalizmi sapo ka filluar të dëmtojë punëtorët, por sepse punët e pasigurta dhe mungesa e sigurisë sociale po dëmtojnë gjithnjë e më shumë njerëz.

“Nuk mund të ndryshojmë jetën tonë të përditshme pa ndryshuar institucionet dhe sistemin politik dhe ekonomik i cili na strukturon jetën” – Shkruan Federici në librin “Re-Enchanting the World: Feminism and the Politics of the Commons”. –Ka mënyra se si mund t’i rezistojmë “një sistemi të përkushtuar në nënçmimin e jetëve tona”, argumenton ajo. Ka mënyra për ta rikthyer vlerën dhe ta vendosim aty ku e ka pasur vendin gjithmonë.

Që nga viti 1970 e deri sot, Federici jeton në parkun “Slope”. Ajo takoi Gorge Caffentzis në vitin 1972, kur edhe filluan të bashkëjetojnë. Gjatë lidhjes së tyre ishte Caffentzis ai që kryesisht gatuante, deri tash vonë kur sëmundja Parkinson ia vështirësoi këtë. Tash Federici ka marrë përsipër gatimin, gjë që i pëlqen më shumë se kur ishte 20 vjeçare. Ajo më tregoi që Caffentzis e adhuron gatimin dhe kënaqësia që ai kishte gjatë gatimit i ndihmoi Federicit të shihte këtë punë si më pak të mërzitshme.

Apartamenti i tyre është i mbushur me qindra libra – në rafte, nën shtrat, nëpër qoshe, bile edhe në kuzhinë. Federici është ende aktive edhe në moshën 78 vjeçare. Momentalisht është duke redaktuar një libër mbi dënimet me vdekje dhe duke shkruar një libër të ri: “Partriachy of the Wage: Notes on Marx, Gender, and Feminism” i cili do të publikohet në maj. Në këtë libër ajo shtron pyetje të ngjashme që ka shtruar që nga vitet e 70-ta: “Pse kritikat marksiste të kapitalizmit kanë injoruar plotësisht punët e kujdesit? Cilat janë pasojat e këtij injorimi?  

Gjatë njërit prej takimeve tona, Federici më tregoi që nuk kishte shkruar asgjë për tri vite të tëra. Nëna e saj e moshuar kishte nevojë për përkujdesje 24 orëshe dhe Federici shkoi në Parma që t’i ndihmoj motrës së saj të kujdesej për nënën. “S’mund të lëvizte fare. Unë e motra kujdeseshim tërë ditën, mirëpo nuk mjaftonte”. Më vonë Federici kuptoi që nëna e saj kishte marrë plagë nga qëndrimi në shtrat. “Kurrë nuk e harrojë dëshpërimin dhe panikun e atij momenti.” Gjatë ditëve në vijim Federici dhe motra e saj u kujdesën për nënën e tyre, e ushqenin, e lëviznin gjatë ditës që të mos mbetej e shtrirë në shtrat dhe e lanin. “Imagjino po të kishim ndonjë strukturë në komunitet që mund të na ndihmonte – kjo ishte e tëra që  kisha në mendje gjatë atyre ditëve. Unë jam momentalisht këtu, në këtë shtet. Me siguri janë edhe mijëra gra të tjera që po kalojnë vuajtje të ngjashme”.

Ajo u kthye nga unë dhe tha: “Pyetja qëndron tek vlera e jetës. Çka është me vlerë? Ku qëndrojnë prioritetet? Pas vdekjes së nënës, Federici u kthye në shtëpi dhe filloi të shkruante mbi bashkësitë.

Gjatë 10 viteve të fundit, Federici e ka zhvendosur fokusin e saj drejt nevojës për ta kthyer mbrapsht “mbylljen” – procesin përmes të cilit e gjithë bota është “mbyllur” brenda kapitalizmit, jo vetëm pronat dhe tokat, por edhe trupat tanë, koha jonë, mënyra se si arsimohemi, shëndeti ynë, marrëdhëniet tona, vëmendja jonë dhe mendjet tona. Siç tha Francisco Cantu në janar duke cituar Federicin: “Edhe aftësia jonë për të komunikuar me familje është materializuar nga kompanitë e teknologjisë”.  Federici thotë që “ilaçi” i kësaj mbyllje është të kthehemi gjithnjë e më shumë nga “bashkësitë”.

“Bashkësitë” – u referohen burimeve (tokës, dijes, materialit kulturor dhe intelektual) që qëndrojnë jashtë çdo tregu. Të jetuarit në bashkësi na kërkon të vendosim gjithnjë e më shumë aspekte të jetës jashtë kufijve të eksploatimit kapitalist. Joshja e “bashkësisë” është që mund të bëhet kudo përderisa ka vullnet në atë komunitet: një tokë e vogël e pabanuar mund të shndërrohet në një fermë të vogël; shqetësimet shëndetësore të një lagjeje mund të plotësohen përmes një klinike lokale të drejtuar nga vet lagjja; punët e kujdesit mund të ndahen mes familjareve etj. “Nuk keni nevojë “për leje” për të krijuar bashkësi, thotë David Bollier,“Nuk  duhet të njihni lobistë dhe avokues në Washington, nuk duhet të jeni ekspert. E keni lirinë të krijoni diçka vet nga resurset që keni në komunitet”.

Mënyrat se si një komunitet i tillë mund të duket janë po aq të larmishme sa vet komunitetet e ndryshme. Së fundmi, një grup programerësh ndihmuan disa familjeve të organizojnë online kujdesjen e përbashkët të fëmijëve. Rjetet e ndihmës reciproke kanë lulëzuar gjatë pandemisë: Duke përdorur Google Doc, fqinjët mund të shkruajnë atë çfarë kanë dhe atë çfarë iu nevojitet, duke formuar (ose shpërfaqur) lidhje simbiotike mes vet fqinjëve.  Këto shkëmbime janë të thjeshta: në vend se të punësoni një punëtor, një fqinj mund të ju ndihmoj të instaloni ventilatorin; në këmbim, ju mund të ndihmoni atë ose një fqinj tjetër rreth taksave, kujdesit ndaj kafshëve apo kopshtarisë. Përveç donacioneve për organizatat e mëdha jofitimprurëse ju mundeni gjithashtu t’i përgjigjeni thirrjeve të rrjeteve lokale për të ndihmuar njërin nga fqinjët të paguajë qiranë. Përderisa po bëjmë presion ndaj qeverisë dhe organizatave tjera të bëjnë shpërndarjen e resurseve të nevojshme, komuniteti juaj mund të bashkohet në mënyrë që të grumbullojë dhe rrisë resurset që tashmë i ka.

Federici thekson që komunitetet indigjene shpesh kanë qenë ata që krijuan dhe përdorën ”bashkësitë”. Ajo flet për “mbrojtësit e ujit” në Amazon, “Lëvizjen e Personave pa Tokë në Afrikë Jugore”, kopshtet urbane në Ghana dhe gratë në Kili që bashkuan dhe ndanë resurset e tyre ushqimore gjatë periudhave të varfërisë. “Nuk janë komunitetet më të industrializuara, por komunitetet më kohezive ato që janë në gjendje t’u rezistojnë dhe në disa rast edhe të përmbysin valën e përhapur të privatizimit” – shkruan ajo në “Patriarchy of the Wage”.

Një nga shembujt më të mirë të Federicit për bashkësitë janë protestat e fisit “Standing Rock Sioux” në 2016 dhe 2017.  Deri sa ishin duke protestuar një projekt privatizimi, ata ndërtuan një rrjet kampesh ku ofruan ushqim, strehim dhe siguri për mijëra protestues. Edhe në dimër. Ata krijuan edhe një shkollë për fëmijë, duke e ditur që nëse familje të tëra do të protestonin, fëmijët do të kishin nevojë për kujdes si dhe arsimim. Ata i shndërruan këto kampe në komunitete afatgjata të jetueshme. Kjo u lejoi të krijojnë një lëvizje afatgjatë të mbështetur ndërkombëtarisht.

“Bashkësitë prodhojnë një përvojë të fuqishme dhe të rrallë të të qenurit pjesë e diçkaje më të madhe se jeta jonë individuale” – shkruan Federici. “Krijojnë një ndjenjë që nuk po banojmë si të huaj në këtë botë, ndjenjë që kapitalizmi mundohet ta shtyjë përpara, mirëpo kjo është shtëpia jonë”. “E majta shumë shpesh nuk e njeh forcën e komuniteteve” – i tha Federici autores Astra Taylor në një intervistë të vitit 2019. Politikat e Federicit  theksojnë mundësitë revolucionare për t’u thënë njerëzve se ata mund të luftojnë për ndryshim aty ku janë, qoftë në shtëpi, në supermarket, në kishë apo në strehimore. “Jeta e përditshme është terreni kryesor i ndryshimit shoqëror.”

Kur Federici imagjinon një botë me të vërtetë të drejtë, shkruan për mënyrën se si veprimi kolektiv e transformues mund të përputhet me magjinë e natyrës e cila rigjenerohet vazhdimisht. Kështu ajo vazhdon ta mbajë parkun Prospect si shembull të krijimtarisë, mundësisë dhe bukurisë. Në një ditë të errët vitin e kaluar e pyeta se çka e bënte të ndiente magjinë e botës, ajo tha: “Kjo!!”. Tundi duart rreth e rrotull në ajër, duke bërë me gisht nga pemët, zogjtë, papastërtitë  dhe baltën ku po luanin disa fëmijë.” Asaj iu rrudhen sytë prapa maskës “krijimtaria e natyrës më magjepsë. Vet njerëzit më magjepsin.” Kur shpërtheva duke qeshur me mosbesim, ajo protestoi: “Ka vërtetë shumë bukuri, bujari dhe guxim tek njerëzit”. Ka ende gëzim, e shoh, ka ende shumë bukuri në këtë botë. Dhe shpresoj këto bukuri të mbizotërojnë mbi ata që duan ta kontrollojnë dhe copëtojnë.

E përktheu: Donjeta Morina

Intervistën origjinale mund ta gjeni në The New York Times.