Readings

Kush po e udhëheqë luftën kundër ndryshimeve klimatike?

Nga ishujt e fundosur deri te savanat me thatësirë, gratë bartin një barrë të madhe të krizës së ngrohjes globale, kryesisht për shkak të pabarazive gjinore. Në shumë pjesë të botës, gratë mbajnë role tradicionale si kujdestare të familjes e komuniteteve dhe si ofrueset kryesore të ushqimit dhe karburantit, ato janë më të cenueshme gjatë përmbytjeve dhe thatësirave; OKB-ja vlerëson se 80% e atyre që janë zhvendosur nga ndryshimet klimatike janë gra.

Duke pasur parasysh pozicionin e tyre në vijën e parë të frontit për ndryshimet klimatike, gratë janë të vendosura në mënyrë unike për të qenë agjente të ndryshimit – për të ndihmuar në gjetjen e mënyrave që zbusin shkaqet e ngrohjes globale dhe për t’u përshtatur me ndikimet e saj në terren. Ky realitet u njoh nga Marrëveshja e Parisit, e cila përfshinte në mënyrë specifike nevojën globale për të fuqizuar më tej gratë në vendimmarrjen mbi klimën. Sot, anembanë botës, nga sallat e bordeve dhe pozicionet e politikave te komunitetet lokale, nga shkenca te aktivizmi, gratë kudo janë duke përdorur zërat e tyre për të udhëhequr dhe për të bërë thirrje për veprim ndaj ndryshimeve klimatike.

Ne kemi zgjedhur 15 gra të tilla për t’i vënë në pah, nëpërmjet profileve të shpërndara përgjatë këtij numri të revistës TIME. 

Christiana Figueres

Diplomaci

Pas tetë vitesh në krye të një organizate jofitimprurëse për ndryshimet klimatike, Christiana Figueres mori drejtimin e UNFCCC, organi përgjegjës për negociatat ndërkombëtare mbi ndryshimet klimatike, në pikën më të ulët të historisë së tij. Vetëm pesë muaj më parë, bota kishte dështuar të arrinte një marrëveshje në samitin e Kopenhagës të vitit 2009. Ajo shpërndau një ndjenjë unike optimizmi, duke tentuar të largonte diskutimet nga ajo që ajo e quan “koshi politik i plehrave.” Kjo qasje dha rezultat: Figueres udhëhoqi me sukses drejtuesit botërorë drejt arritjes së Marrëveshjes së Parisit në vitin 2015. Së bashku me një numër grash të tjera të përfshira në negociata, Figueres luajti një rol të rëndësishëm në ndriçimin e dimensionit gjinor të ndryshimeve klimatike. Aktualisht, ajo po shkruan një libër mbi veprimet që bota duhet të ndërmarrë gjatë dhjetë viteve të ardhshme për të luftuar ndryshimet klimatike.  —Jennifer Duggan 

Rhiana Gunn-Wright

Politika publike

Gjatë punës së saj në departamentin e shëndetësisë në Detroit, në mesin e viteve 2010, Rhiana Gunn-Wright kuptoi sesi mjedisi ndikon në një gamë të gjerë çështjesh të drejtësisë sociale. Ajo besonte se qeveria duhej të merrej urgjentisht me ndryshimet klimatike, por “nuk do të zgjidhnit problemin vetëm me panele diellore,” thotë ajo. “Njerëzit po helmoheshin.” Tani, Gunn-Wright po sjell këtë qasje holistike në nivel kombëtar, duke punuar pas kuintave në New Consensus, një qendër studimore e lidhur me ligjvënës progresivë. Si drejtuesja e politikave për Marrëveshjen e Re të Gjelbër në këtë grup, ajo është përgjegjëse për detajet dhe strategjitë për të promovuar këtë plan të guximshëm për klimën. Nëse demokratët progresivë shënojnë fitore të tjera në Washington, propozimet e Gunn-Wright mund të kthehen në ligje.  —Justin Worland 

Hilda Heine

Qeverisje

Ndryshimet klimatike kanë trokitur drejtpërdrejt në derën e Presidentes së Ishujve Marshall, Hilda Heine. “Rreth shtëpisë sime kam qenë e detyruar të ndërtoj një mur mbrojtës nga deti sepse uji po kalon përtej vijës bregdetare,” thotë ajo. Deti po përparon me shpejtësi drejt shtetit ishullor në Paqësor dhe gjatë katër viteve të fundit, qeveria është dashur të marrë masa adaptuese, si ndërtimi i sistemeve për mbrojtjen e vijës bregdetare dhe mureve mbrojtës. Heine ka dalë në skenën ndërkombëtare për të ndarë historinë e vendit të saj dhe vendimet e vështira me të cilat përballen bashkatdhetarët e saj, përfshirë edhe mundësinë e zhvendosjes. Ajo kryeson Forumin e Vendeve të Cenueshme nga Ndryshimet Klimatike, një grup prej rreth 50 shtetesh që janë veçanërisht në rrezik, pavarësisht se kanë kontribuar fare pak në ndotjen globale me gaze serrë. Heine është e bindur se të gjithë duhet të veprojnë; ajo e ka angazhuar Republikën e Ishujve Marshall të arrijë neutralitetin karbonik deri në vitin 2050 dhe vendi i saj ishte i pari që dorëzoi angazhimin për uljen e emetimeve në kuadër të Marrëveshjes së Parisit. —Jennifer Duggan

Hindu Oumarou Ibrahim

Aktivizëm autokton

Hindou Oumarou Ibrahim, nga komuniteti pastoral Mbororo në Çad, ka kaluar 10 vitet e fundit duke punuar për të kapërcyer hendekun “midis vendimeve ndërkombëtare [për ndryshimet klimatike] dhe realitetit në terren,” thotë ajo. “Dua t’u tregoj njerëzve si është jeta në vendin tim.” Duke udhëtuar nëpër vend për të takuar grupet autoktone, ajo dëgjoi vazhdimisht për ndryshimet drastike të mjedisit. “Çdo vit po shoh burimet që zvogëlohen dhe njerëzit e mi që luftojnë për mbijetesë,” thotë Ibrahim. Përpara takimeve historike për ndryshimet klimatike në Paris në vitin 2015, ajo ishte një lidere kyçe ndër grupet autoktone që me sukses lobuan për njohjen e të drejtave të tyre dhe u zgjodh të fliste në ceremoninë e nënshkrimit të marrëveshjeve. Komunitetet indigjene janë ndër më të rrezikuarit nga ndikimet e ndryshimeve klimatike, por gjithashtu mund të ofrojnë zgjidhje, thotë Ibrahim. “Dija tradicionale e popujve autoktonë, e trashëguar prej shekujsh, mund ta ndihmojë botën të përshtatet.”  —Jennifer Duggan 

Tessa Khan

Ligj

Në vitin 2015, Tessa Khan po jetonte në veri të Tajlandës dhe po punonte për një organizatë jofitimprurëse për të drejtat e grave, kur një rast gjyqësor më shumë se 8,000 kilometra larg i tërhoqi vëmendjen. Një gjykatë në Hagë kishte vendosur në favor të rreth 900 qytetarëve holandezë dhe Fondacionit Urgenda, që kishin paditur Holandën duke kërkuar që shteti të ulte emetimet e gazrave serrë. Khan kuptoi se gjykatat mund të jenë një mjet i fuqishëm për të luftuar ndryshimet klimatike dhe për të zbutur, në të njëjtën kohë, atë që ajo e quan “një nga kërcënimet më të mëdha sistemike” për të drejtat ndërkombëtare të njeriut. Ajo u zhvendos në Londër dhe iu bashkua Urgenda-s, ku aktualisht ofron ndihmë ligjore për njerëz në mbarë botën që duan të padisin qeveritë e tyre për politikat e pamjaftueshme të klimës. Khan thotë se shpreson që këto raste të tërheqin vëmendjen ndaj veprimeve që qeveritë duhet të ndërmarrin për të ulur përdorimin e lëndëve djegëse fosile dhe të tregojnë sesi njerëzit e zakonshëm do të preken nga ndryshimet klimatike.  —Tara Law

Rachel Kyte

Qëndrueshmëri

Ndërsa ndryshimet klimatike janë bërë një çështje madhore në skenën ndërkombëtare, Rachel Kyte është kthyer në një eksperte kryesore për krerët e shteteve dhe CEO-t e korporatave multikombëtare që kërkojnë mënyra për t’u larguar nga lëndët djegëse fosile. Para Samitit të Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike në shtator 2019, ajo luajti një rol të rëndësishëm duke udhëhequr nismën e Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së për të nxitur vendet dhe kompanitë të bëjnë angazhime të reja për të përshpejtuar tranzicionin energjetik. Si drejtuese e programit për klimën të Bankës Botërore para negociatave që rezultuan me Marrëveshjen e Parisit, Kyte zhvilloi strategji për të siguruar qindra miliarda dollarë për vendet në zhvillim, të cilat donin të përballonin ndryshimet klimatike, por nuk kishin burimet e nevojshme. Tashmë e emëruar dekane e Shkollës Fletcher në Universitetin Tufts, ajo drejton një organizatë jofitimprurëse, Sustainable Energy for All, që synon të sjellë energji në vendet në zhvillim duke i ndihmuar njëkohësisht të largohen nga lëndët djegëse fosile. “Duhet të sigurohemi që kujdesemi për të gjithë,” thotë ajo.  —Justin Worland 

Kate Marvel

Shkencë

Në postime në blog e Twitter dhe podkaste, Kate Marvel shpjegon qartë çështjet e ndryshimeve klimatike përmes tregimeve që luftojnë keqinformimin. “Nuk i shoh shkencën dhe komunikimin e saj si gjëra të ndara,” thotë ajo. Në vitin 2013, si studiuese postdoktorale në Laboratorin Kombëtar Lawrence Livermore, Marvel ndihmoi në zbulimin se aktiviteti njerëzor ka ndryshuar modelet globale të reshjeve. Sot, ajo është shkencëtare kërkimore në Institutin Goddard të NASA-s për Studime Hapësinore në Universitetin Columbia, ku së fundmi bashkëpunoi me kolegë për të studiuar modelet klimatike dhe unazat e pemëve, duke zbuluar se ndryshimet klimatike kanë ndikuar thatësirat që nga viti 1900. Qasjen e saj përballë ndryshimeve klimatike e përmbledh më së miri fjalimi i saj në TED në vitin 2017 mbi ndikimin ende të panjohur të reve në të ardhmen e motit global. “Nuk e dimë me siguri çfarë do të sjellë e ardhmja. Por ne po dërgojmë fëmijët tanë drejt kësaj bote dhe ajo nuk ka kthim,” tha ajo. “Dua që ata të jenë të përgatitur për atë që do të përballin.”  —Jasmine Aguilera 

Sunita Narain

Avokim

Një hulumtuese e politikave mjedisore që nga viti 1982, Sunita Narain ka fituar çmime për punën e saj në çështje që variojnë nga grumbullimi i ujit të shiut deri te ruajtja e tigrave dhe zbutja e ndotjes së ajrit. “Ajo që më bën të ndihem mirë është se gjithmonë kemi qenë të përqendruar te zgjidhjet,” thotë ajo. Sot, Narain është e shqetësuar se zërat e pakicave nga Jugu Global po shuhen në dialogun mbi ndryshimet klimatike. “[Ndryshimet klimatike] duhet të jenë një çështje shumë më gjithëpërfshirëse,” thotë ajo. “Të gjithë kanë të drejtë për zhvillim, që do të thotë se të gjithë kanë të drejtë për energji të pastër.” Narain beson se politikanët dhe mediat në Indi po e marrin gjithnjë e më seriozisht çështjen e klimës tani që përmbytjet dhe shkatërrimet janë kthyer në një realitet. Tani, ata—dhe liderët e vendeve të tjera në zhvillim—duhet të flasin në nivel global për të ulur urgjentisht emetimet, thotë ajo. “Kam shumë besim te njerëzimi, dhe nëse ua shpjegon imoralitetin e ndikimit te të varfrit, ata do ta kuptojnë. Beteja jonë mund të mos jetë humbur krejtësisht.”  —Naina Bajekal 

Elliot Page*

Komunikim

Në fund të vitit të kaluar, aktori dhe aktivisti Elliot Page* lexoi dy libra—“The Mill: Fifty Years of Pulp and Protest” nga Joan Baxter dhe “There’s Something in the Water” nga Ingrid Waldron—të cilët i hapën sytë për racizmin mjedisor që ka pllakosur breza të tërë të komuniteteve autoktone dhe të zeza në provincën e tij të Nova Scotia, Kanada. Page kanalizoi zemërimin e tij në një dokumentar të ri bazuar në punën e Waldron (dhe duke mbajtur titullin e saj), që shqyrton ndikimet shëndetësore të racizmit mjedisor dhe përpjekjet e rezistencës nga komunitetet e prekura. Në film, Page kthehet në Nova Scotia dhe flet me gra që udhëhoqën përpjekjet për të restauruar komunitetet e tyre. Ata bashkohen për të parandaluar një kompani që të ndërtojë një strukturë magazinimi gaz natyror që do të dëmtonte lumin Shubenacadie dhe për të luftuar për pastrimin e Boat Harbour, një ish-qendër akvatike për Kombin e Parë të Pictou Landing që është ndotur nga ujërat e ndotura nga një fabrikë pulpi afër. “Niveli i mizorisë në atë që pashë, në atë që këta individë kanë jetuar, është shqetësues dhe i tmerrshëm,” thotë Page. “Këto çështje janë jetë a vdekje, në kuptimin e plotë të fjalës.”  —Mahita Gajanan 

Anne Simpson

Financa

Kur bëhet fjalë për largimin e botës nga lëndët djegëse fosile, “paraja flet,” thotë Anne Simpson, drejtoreshë e qeverisjes globale në CalPERS, fondin publik të pensioneve të Kalifornisë. Ky renditet si një ndër fondet publike më të mëdha në botë e ajo ka përdorur ndikimin që vjen me investimet e CalPERS prej më shumë se 350 miliardë dollarësh për të nxitur ndryshime. Fitorja e parë përfshin shtytjen e disa prej kompanive më të mëdha të botës për të zbuluar rrezikun që ndryshimet klimatike paraqesin për bizneset e tyre. Për të zgjeruar ndikimin e saj, Simpson ndihmon në drejtimin e Climate Action 100+, një iniciativë të udhëhequr nga investitorët për të angazhuar negociata për të kërkuar që 100 emetuesit më të mëdhenj të gazrave serrë të botës të ndryshojnë praktikat e tyre. Kjo ka nxitur kompani si gjigandi i minierave Glencore të kufizojnë prodhimin e qymyrit dhe gjigandi i naftës dhe gazit Shell të angazhohet për objektiva uljeje të emetimeve. Për Simpson, aktivizmi i investitorëve është thjesht një kuptim i mirë i biznesit. “Nuk ka biznes që mund të funksionojë pa një ekosistem të shëndetshëm,” thotë ajo.  —Justin Worland 

Greta Thunberg

Aktivizëm Rinor

Në vitin 2018, Greta Thunberg, atëherë 15 vjeçe, nisi një grevë shkollore në Suedi për të tërhequr vëmendjen ndaj krizës klimatike dhe që nga atëherë mesazhi i saj është përhapur—pavarësisht shmangies së udhëtimeve ajrore për shkak të emetimeve të larta të karbonit. Të rinjtë në mbarë botën kanë ndjekur rrugën e saj, duke grevuar dhe marshuar për të bërë të qartë për të rriturit dhe vendimmarrësit se kjo është një urgjencë e vërtetë. “Ne jemi fëmijë që po pyesim se pse duhet të na interesojë e ardhmja jonë kur askujt tjetër nuk po i intereson? Dhe pse duhet të shqetësohemi për të mësuar fakte kur faktet nuk kanë rëndësi në këtë shoqëri?’ Kur fëmijët thonë diçka të tillë, mendoj se të rriturit ndihen shumë keq,” i tha Thunberg TIME në prill. Në fund të gushtit, ajo mbërriti në SHBA pas një udhëtimi 15-ditor me anije nëpër Atlantik dhe ka plane për një tur prej disa muajsh në Amerikë—me asnjë gjurmë karboni. “Kjo është një krizë ekzistenciale që do të ndikoje gjithë civilizimin tonë, kriza më e madhe që njerëzimi ka hasur ndonjëherë,” thotë ajo. “Nuk kam ndërmend ta ndal këtë lëvizje dhe nuk mendoj se askush tjetër nuk do ta ndalë.”  —Suyin Haynes

Kotchakorn Voraakhom

Arkitekturë

Si fëmijë, Kotchakorn Voraakhom i pëlqente të heqë pllaka të çara asfaltike për të lejuar që fidanët të dalin përmes shpërndarjes së Bangkokut. Tani ajo si arkitekte, krijon çarje të mëdha si parqet për të ndihmuar qytetet e mëdha të Azisë Juglindore të përballen me ndryshimet klimatike. Vjet, projekti i saj në Chulalongkorn University, me një sipërfaqe prej 11 hektarësh, ishte parku i parë publik i ri i Bangkokut pas 30 vjetësh dhe fitoi çmime për dizajnin inovativ, i cili shton “pjesë të gjelbërta” të nevojshme për një metropol të denduar e thith dhe ripërdor ujin e tepërt që mbulon kryeqytetin e Tajlandës—një nga vendet më të rrezikuara nga përkeqësimi i stuhive, përmbytjeve dhe ngritjes së niveleve të detit. Këtë vit, ajo do të hapë një parcelë prej 36 hektarësh, e cila ka kapacitetin të ruajë më shumë se 9 milion litra ujë. Ndërmarrja e saj sociale, Porous City Network, mbështet ndërhyrje të gjelbra si këto parqe si dhe bujqësinë urbane, çatitë e gjelbra e restaurimin e kanaleve për të ndihmuar komunitetet e prekura në Azinë Juglindore të adaptohen ndaj përmbytjeve.  —Laignee Barron 

Miranda Wang

Zbulim

Dhjetë vjet më parë, Miranda Wang shkoi në një ekskursion shkollor në një objekt menaxhimi të mbetjeve dhe u trondit nga sasitë e mëdha të plastikës që pa. Tani, në moshën 25 vjeçare, Ëang është CEO dhe bashkë-krijuese e një startupi në Silicon Valley, BioCellection, që transformon plastikën më të përdorur dhe të papërpunueshme në materiale të reja duke përdorur teknologji kimike novatore. “[Plastikat] janë thjesht komponime natyrore dhe karbona natyrore të lidhura në një mënyrë të pazakontë dhe pasi ndërpritet kjo lidhje, mund t’i përdorni ato blloqe natyrore ndërtimore për të krijuar gjithçka,” thotë Wang. “Ne mund të krijojmë një produkt nga mbeturinat e plastikës që jo vetëm që është i dobishëm për produkte të reja, por është i biodegradueshëm.” Pilot programi i kompanisë në objektin e menaxhimit të mbetjeve në San Jose, Kaliforni, ka marrë tashmë vlerësime nga grupe si Programi i Kombeve të Bashkuara për Mjedisin dhe tani Wang po synon zgjerim në qytete të tjera në mbarë botën.  —Suyin Haynes

Katharine Wilkinson

Edukim

Autorja, folësja publike dhe mësuesja Katharine Wilkinson është e pasionuar për mbrojtjen e planetit që nga momenti kur shkoi në një ekskurzion 20 vjet më parë si nxënëse në shkollën e mesme në Karolinën e Veriut. “Kalova nga dashuria për natyrën … në një ndjenjë të thellë kuptimi se sa shumë punë kishte për t’u bërë,” thotë ajo. Në vitin 2017, libri “Drawdown: Plani më gjithëpërfshirës që është propozuar ndonjëherë për të anuluar ngrohjen globale” u bë një hit. Wilkinson ishte autorja kryesore. Një nga parimet udhëzuese të saj është nevoja për të ndryshuar diskursin mbi ndryshimet klimatike për të “qenë më të guximshëm dhe më emocionalisht inteligjentë,” thotë ajo. Libri është i fokusuar në kalimin përmes asaj që është e vështirë dhe vazhdimin për të përballuar sfidën. Wilkinson së fundmi ka organizuar një ekskurzion të vetin në natyrë, të quajtur “Rilindja Klimatike Feministe”, ku mblodhi gra nga sektorë të ndryshëm. “Kriza klimatike është gjithashtu një krizë udhëheqjeje,” thotë ajo, “shumë gra dhe vajza po mbushin këtë boshllëk dhe po na udhëhequr përpara … në një mënyrë që nuk ka qenë status quo në lëvizjen klimatike.” — Suyin Haynes

Wu Changhua

Business

Në vitin 1990, kur Wu Changhua filloi të dokumentonte çështjet mjedisore si një foto-gazetare e re në Pekin, ajo mendonte se po flitej vetëm për mbjelljen e pemëve dhe mbajtjen e pastrësisë nëpër rrugë. Pak politikanë në Kinë dinin ndryshe, duke prioritizuar rritjen e pakufizuar pa marrë parasysh pasojat. Ndërsa kaloi në biznes dhe avokim, Wu mësoi shpejt dhe këmbëngulja e saj ndihmoi në rikthimin e ekonomisë së dytë më të madhe të botës nga një paria mjedisore në një udhëheqëse të çështjeve mjedisore në skenën globale. Kjo kërkonte taktikë. Ndërsa institucionet ndërkombëtare e kritikuan publikisht Kinën për fabrikat e saj të ndotura dhe lumenjtë e helmuar, Wu punoi me zyrtarët për të ndihmuar në përfshirjen e standarteve globale në industri dhe planifikim urban. “Për një kohë të gjatë ishim të injoruar, të margjinalizuar, por tani jemi gati në qendër,” thotë Wu. Tani si CEO e Qendrës së Inovacionit të Ardhshëm, Wu vazhdon të këshillojë qeveritë dhe korporatat për strategjitë e qëndrueshmërisë dhe ekonomisë me karbon të ulët. — Charlie Campbell

TIME Staff

Shënim: Artikulli i përkthyer është shkruar në vitin 2019, para se Elliot Page të dilte hapur si person transgjinorë, andaj për çështje korrektësie, emri i tij është shënuar në përkthimin tonë ashtu siç e përdor ai sot.

Përktheu: Riola Morina

Shkrimin origjinal mund ta gjeni këtu

___________________________________________________________

Ky artikull mbështetet nga qeveria gjermane dhe zbatohet përmes Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH në kuadër të Forumit Ndërkombëtar për Gratë, Paqen dhe Sigurinë 2024 – “Skema e Mbështetjes së Shoqërisë Civile (CSS)” organizuar nga Zyra e Presidentës së Republikës së Kosovës. Pikëpamjet dhe mendimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit. Ato nuk synojnë të pasqyrojnë opinionet apo pikëpamjet e GIZ-it dhe Zyrës së Presidentës së Republikës së Kosovës.