Lexime

Intervistë e Simone De Beauvoir: “Seksi i Dytë” 25 vite më vonë

Gerassi: Kanë kaluar rreth 25 vite që kur “Seksi i dytë” është botuar. Shumë njerëz, sidomos në Amerikë, e shohin librin si fillimin e lëvizjes feministe. A e shihni edhe ju si të tillë?

Beauvoir:  Unë nuk e shoh si të tillë. Lëvizja aktuale feministe e cila realisht filloi rreth pesë apo gjashtë vjet më parë, nuk e njihte vërtet librin tim. Pastaj, ndërsa lëvizja rritej, disa nga udhëheqëset morën prej librit disa prej bazës së tyre teorike. Por Seksi i Dytë në asnjë mënyrë nuk nisi / solli lëvizjen feministe. Shumica e grave që u bënë shumë aktive në lëvizje ishin shumë të reja në vitet 1949-50, kur doli libri, për t’u ndikuar nga ai. Ajo që më kënaq, sigurisht, është se ato e zbuluan atë më vonë. Sigurisht, disa nga gratë e moshuara – Betty Friedan, për shembull, e cila më kushtoi Mistikën Femërore – e kishin lexuar atë dhe ndoshta ishin ndikuar disi nga ai. Por të tjerët, aspak. Kate Millet, për shembull, nuk më citon një herë të vetme në punën e saj. Ato mund të jenë bërë feministe për arsyet që shpjegoj te Seksi i Dytë; por ato i zbuluan ato arsye përmes përvojave të tyre të jetësore, jo përmes librit tim.

Gerassi: Keni thënë që vetëdija juaj feministe erdhi nga përvoja e shkrimit të Seksit të Dytë. Si ndodhi kjo dhe si e shihni zhvillimin e lëvizjes pas botimit të librit në një trajektore personale?

Beauvoir: Duke shkruar Seksin e Dytë për herë të parë u bëra e vetëdijshme se unë vetë po bëja një jetë të rreme, ose më mirë të them pa ditur po përfitoja nga kjo shoqëri e orientuar nga burrat. Çfarë kishte ndodhur është që mjaft herët në jetën time kisha pranuar vlerat mashkullore dhe po jetoja në përputhje me to. Sigurisht, unë isha mjaft e suksesshme dhe kjo më forcoi besimin se burri dhe gruaja mund të ishin të barabartë nëse gruaja dëshironte një barazi të tillë. Me fjalë të tjera, unë isha një intelektuale. Pata fatin të vija nga një klasë e shoqërisë siç është borgjezia e cila mund të përballonte jo vetëm të më dërgonte në shkollat ​​më të mira, por edhe të më lejonte të luaja me ide. Për shkak të kësaj unë arrita të hyj në botën e burrave pa shumë vështirësi. Unë u tregova se mund të diskutoja filozofinë, artin, letërsinë, etj. në “nivelin e burrave”. U sigurova që të mbaja në vete gjithçka që e bën të veçantë gruan. Për të vazhduar më tutje u përforcova nga suksesi im. Përgjatë kësaj pashë se mund të bëja jetesë aq të mirë sa çdo intelektual burrë dhe se po merresha seriozisht si çdo burrë. Duke qenë ajo që isha, pashë se nëse doja mund të udhëtoja vetë, mund të ulesha në kafene, të shkruaja dhe të respektohesha si çdo shkrimtar burrë, etj. Çdo fazë ma forcoi ndjenjën e pavarësisë dhe barazisë. Prandaj, u bë shumë e lehtë për mua të harroja se një sekretareshë nuk mund të gëzonte në asnjë mënyrë të njëjtat privilegje. Ajo nuk mund të ulej në një kafene dhe të lexonte një libër pa u ngacmuar. Ajo ishte rrallë e ftuar në festa për shkak të “mendjes së saj”.  Ajo nuk mund të merrte kredi ose të kishte pronë të sajën. Unë mundesha. Çfarë ishte edhe më e rëndësishme ishte se isha e prirur të përbuzja llojin e gruas që ndihej e paaftë financiarisht ose shpirtërisht, për t’i treguar pavarësinë e saj nga burrat. Në fakt, mendoja se “nëse unë mundem, edhe ato munden.” Gjatë hulumtimit dhe shkrimit të Seksit të Dytë, unë kuptova se privilegjet e mia ishin rezultat i largimit të disa aspekteve thelbësore të të qenit grua. Nëse e kthejmë në terma ekonomik të klasës, do ta kuptonit lehtë: Unë isha bërë një bashkëpunëtore e klasës. Në fakt unë isha njëlloj edhe për sa i përket luftës së seksit. Përmes Seksit të Dytë u bëra e vetëdijshme për luftën që ishte e nevojshme. E kuptova që shumica dërrmuese e grave thjesht nuk i kishin zgjedhjet që unë kisha pasur, se gratë, në fakt, përcaktohen dhe trajtohen si seksi i dytë nga një shoqëri e orientuar nga burrat, struktura e së cilës do të prishej e kolapsonte totalisht nëse ai orientim shkatërrohet. Por tek njerëzit në pozita të larta ekonomike dhe politike, zhvillimi i rebelimit është shumë i vështirë dhe i ngadaltë. Së pari, njerëzit e tillë duhet të bëhen të vetëdijshëm për këtë dominim. Më pas ata duhet të besojnë në forcën e tyre për ta ndryshuar atë. Ata që përfitojnë nga “bashkëpunimi” i tyre duhet të kuptojnë natyrën e tradhtisë së tyre. Dhe së fundmi, ata që dëmtohen më së shumti kur pozicionohen, domethënë gratë si unë që kanë gdhendur një karrierë të suksesshme, duhet të jenë të gatshëm të marrin rrezikun e pasigurisë – qoftë kjo thjesht tallje – në mënyrë që të fitojnë respekt për veten. Ata duhet të kuptojnë se motrat e tyre që janë më të shfrytëzuara do të jenë të fundit që do mund t’i bashkohen lëvizjes. Gruaja e një punëtori, për shembull, është më pak e lirë të bashkohet me lëvizjen. Ajo e di që burri i saj është më i shfrytëzuar se shumica e lidereve feministe dhe se ai varet nga roli i saj si amvise dhe nënë për të mbijetuar. Sidoqoftë, për shkak të këtyre arsyeve, gratë nuk iu bashkuan lëvizjes. Kishte disa lëvizje shumë të mira, shumë të mençura, të cilat luftuan për pjesëmarrjen e grave në politikë e në qeveri. Por unë nuk mund të bashkohesha me grupe të tilla. Pastaj erdhi 1968 dhe gjithçka ndryshoi. Unë e di që disa ngjarje të rëndësishme kanë ndodhur edhe para kësaj p.sh. libri i Betty Friedan i cili u botua para vitit ’68. Në fakt, gratë amerikane ishin pjesë e lëvizjes edhe në atë kohë. Ato, më shumë se çdo grua tjetër, për arsye të qarta ishin më të vetëdijshme për kontradiktat midis teknologjisë së re dhe rolit konservator të mbajtjes së grave në kuzhinë. Ndërsa teknologjia zgjerohet – teknologjia si fuqi e trurit dhe jo e forcës fizike – arsyetimi mashkullor se gratë janë seksi i dobët dhe kështu duhet të luajnë një rol dytësor logjikisht nuk mund të ekzistojë më. Meqenëse inovacionet teknologjike ishin kaq të përhapura në Amerikë, gratë amerikane nuk mund t’i shpëtonin kontradiktave. Kështu ishte normale që lëvizja feministe mori shtysën e saj më të madhe në zemrën e kapitalizmit imperialist, edhe nëse kjo shtysë ishte ekonomike, domethënë përmes kërkesës për pagë të barabartë të punës së barabartë. Zhvillimi i vetëdijes së vërtetë feministe ishte përbrenda vetë lëvizjes anti-imperialiste. Qoftë në lëvizjen kundër Luftës së Vietnamit në Amerikë, qoftë pas rebelimit të vitit 1968 në Francë dhe në vendet e tjera të Evropës, gratë filluan të kuptojnë fuqinë e tyre. Duke e kuptuar që kapitalizmi çon domosdoshmërisht në dominimin mbi popujt e varfër në të gjithë botën, masat e grave filluan t’i bashkohen luftës së klasave – edhe nëse nuk e pranonin vetë termin “luftë e klasave”. Ato u bënë aktiviste. Ato u bashkuan me marshimet, demonstratat, fushatat, grupet ilegale, militantët e së majtës. Ato luftuan, ashtu si çdo njeri, për një të ardhme jo-shfrytëzuese, jo-tjetërsuese. Por çfarë ndodhi? Në grupet ose organizatat ku ato u bashkuan, zbuluan se ishin po aq “seks i dytë” sa në shoqërinë që dëshironin të përmbysnin. Këtu në Francë, dhe mund të them edhe në Amerikë, ato zbuluan se udhëheqësit ishin gjithmonë burrat. Gratë u bënë daktilografe e kafe-bërëse të këtyre grupeve pseudo-revolucionare. Në fakt nuk duhet të them pseudo. Shumë prej aktivistëve burra të lëvizjes ishin revolucionarë të mirëfilltë. Por të stërvitur, të rritur, të formuar në një shoqëri të orientuar nga burrat, këta revolucionarë sollën atë orientim edhe në lëvizje. Kuptohet, njerëz të tillë nuk do të heqin dorë vullnetarisht nga ky orientim, ashtu si klasa borgjeze nuk do të heqë dorë vullnetarisht nga fuqia e saj. Pra, ashtu siç u takon të varfërve që të marrin pushtetin nga të pasurit, ashtu u takon grave që të marrin pushtetin nga burrat. Dhe kjo nuk do të thotë që burrat tani të jenë të dominuar. Do të thotë që të vendoset barazi. Ndërsa socializmi, socializmi i vërtetë, vendos barazinë ekonomike mes të gjithë njerëzve, lëvizja feministe mësoi se duhej të vendoste barazinë midis gjinive duke marrë pushtetin nga klasa sunduese brenda lëvizjes, domethënë nga burrat. Për ta thënë ndryshe: sapo hynë në luftën e klasave, gratë e kuptuan që lufta e klasave nuk e eliminonte luftën e seksit. Në atë moment unë vetë u bëra e vetëdijshme për atë që sapo thashë. Para kësaj unë isha e bindur se barazia e gjinive mund të jetë e mundur vetëm kur shkatërrohet kapitalizmi, prandaj – dhe mashtrimi qëndron te kjo “prandaj” – ne së pari duhet të luftojmë dallimet klasore. Është e vërtetë që barazia e gjinive është e pamundur në kapitalizëm. Nëse të gjitha gratë punojnë sa burrat, çfarë do të ndodhë me ato institucione nga të cilat varet kapitalizmi, institucione të tilla si kisha, martesa, ushtria dhe miliona fabrika, dyqane, etj. të cilat varen nga puna me orar të pjesshëm dhe fuqia punëtore e paguar lirë e pak? Por nuk është e vërtetë që një revolucion socialist vendos domosdoshmërisht barazi gjinore. Shikoni Rusinë Sovjetike ose Çekosllovakinë, ku (edhe nëse jemi të gatshëm t’i quajmë ato vende “socialiste” edhe pse jo nga unë) ka një paqartësi të thellë midis emancipimit të proletariatit dhe emancipimit të grave. Disi, proletariati gjithmonë del të jetë i përbërë nga burrat. Vlerat patriarkale kanë mbetur të paprekura si atje si këtu. Dhe kjo – kjo vetëdije mes grave që lufta e klasave nuk mishëron luftën e seksit – është risia. Megjithatë, shumica e grave në lëvizje tashmë e dinin këtë. Kjo është arritja më e madhe e lëvizjes feministe. Është një arritje që do të ndryshojë historinë në vitet që vijnë.

Gerassi:  Por një vetëdije e tillë është e kufizuar vetëm tek gratë që janë pjesë e së majtës, domethënë gratë që janë të përkushtuara në ristrukturimin e të gjithë shoqërisë.

Beauvoir: Natyrisht, kjo vjen si pasojë e pjesës tjetër që është konservatore, domethënë ata duan të ruajnë atë që ka qenë ose atë që është. Gratë e së djathtës nuk duan revolucion. Ato janë nëna e gra të përkushtuara ndaj burrave të tyre. Edhe nëse ato janë rebele, thjesht e bëjnë sepse duan një copë më të madhe të “tortës”. Ato duan të fitojnë më shumë, të zgjedhin më shumë gra në parlament, të shohin një grua presidente. Ato besojnë thelbësisht në pabarazi, problemi këtu është se ato duan të jenë në krye të kësaj pabarazie e jo në fund. Por ato përshtaten mirë në këtë sistem ashtu siç është, ose do përshtateshin edhe nëse ky sistem ndryshon pak sa për të përmbushur kërkesa të tilla. Sigurisht që kapitalizmi mund të lejojë gratë të bashkohen në ushtri apo në polici. Sigurisht kapitalizmi është mjaftueshëm inteligjent sa të lejojë më shumë gra të jenë pjesë e qeverisë. Pseudosocializmi sigurisht që mund të lejojë një grua të bëhet sekretare e përgjithshme e partisë së saj. Këto janë vetëm reforma si sigurimet shoqërore ose pushimet me pagesë. A e ndryshoi institucionalizimi i pushimeve të paguara pabarazinë e kapitalizmit? A e ndryshoi e drejta e grave për të punuar në fabrika me pagë të barabartë me burrat orientimin burrëror të shoqërisë Çeke? Revolucionar do ishte ndryshimi i gjithë sistemit të vlerave të shoqërisë dhe shkatërrimi i konceptit së amësisë. Një feministe, pavarësisht nëse e quan veten të majtë apo jo, nga përkufizimi është e majtë. Ajo po lufton për barazi totale, për të drejtën që të jetë po aq e rëndësishme, aq relevante, sa çdo burrë. Prandaj, e mishëruar në revoltën e saj për barazi gjinore është kërkesa për barazi klasore. Në një shoqëri ku burri mund të jetë “nënë”, ku, për të shtyrë argumentin mbi vlerat, e ashtuquajtura “intuitë femërore” është po aq e rëndësishme sa “njohuria mashkullore”. Për ta thënë në gjuhën absurd të së sotmes – ku të jesh i/e kujdesshme ose i/ e butë është më mirë sesa të jesh i/ e vrazhdë dhe i/ e ashpër, me fjalë të tjera, në një shoqëri ku përvojat e secilit person janë ekuivalente me të tjetrit, automatikisht ke vendosur barazi, që nënkupton barazi ekonomike, politike dhe shumë më tepër. Kështu, lufta e seksit mishëron luftën e klasave, por lufta e klasës nuk mishëron luftën e seksit. Pra, feministët janë të majtë të mirëfilltë. Në fakt, ata janë në të majtë të asaj që ne tani tradicionalisht e quajmë të majtë politike.

Gerassi: Por ndërkohë, duke zhvilluar luftën e seksit vetëm brenda së majtës – pasi, siç e keni thënë, lufta gjinore, të paktën përkohësisht, është e parëndësishme brenda sektorëve të tjerë politikë – a nuk janë feministët që dobësojnë të majtën, duke forcuar ata që shfrytëzojnë gratë dhe të varfrit?

Beauvoir: Jo, dhe në planin afatgjatë vetëm mund të forcojnë të majtën. Në fakt, duke u ballafaquar si të majtë, domethënë, si kundërshtarë të shfrytëzimit, burrat e majtë janë të detyruar të fillojnë të filtrojnë veten. Gjithnjë e më shumë grupet ndihen të detyruar të mbajnë nën kontroll drejtuesit e tyre që janë burra “macho”. Ky është progres. Në gazetën tonë, Libération, shumica e orientuar drejt burrave u ndie e detyruar të linte një grua të bëhej drejtoreshë e gazetës. Ky është progres. Burrat e së majtës kanë filluar të kenë kujdes me gjuhën e tyre, kanë filluar…

Gerassi: Por a është kjo e vërtetë? Unë kam mësuar për shembull të mos e përdor kurrë fjalën “chick”, t’i kushtojë vëmendje grave në çdo diskutim grupor, të lajë enët, të pastrojë shtëpinë, të bëjë pazaret. Por a janë mendimet e mia më pak seksiste? A i kam hedhur poshtë vlerat mashkullore?

Beauvoir: Do të thuash brenda teje? Të them hapur, kujt i intereson? Mendoni për një minutë. Ju e njihni një racist. E dini që ai është racist sepse e keni njohur gjatë gjithë jetës së tij. Por tani ai kurrë nuk thotë “nigger”. Ai dëgjon të gjitha ankesat e burrave të zi dhe përpiqet të bëjë më të mirën për t’u marrë me to. Ai bënë gjithçka për të qortuar racistët. Ai këmbëngul që fëmijëve të zi t’u jepet një arsimim mbi mesataren për të kompensuar vitet e tyre pa arsimim. Ai jep referenca të mira për burra të zinj kur ata aplikojnë për kredi. Ai mbështet kandidatët zezakë në qytetin e tij me para ashtu edhe me votë. A mendoni se zezakët merakosen nëse ai është ende racist “në shpirtin e tij”? Një pjesë e madhe e shfrytëzimit objektiv është zakonor. Nëse mund të kontrolloni zakonet tuaja, bëjeni “të natyrshme” të keni kundërveprime. Nëse lani enët, pastroni shtëpinë dhe pranoni se nuk ndiheni më pak “burrë” kur i bëni, ju po ndihmoni në krijimin e zakoneve të reja. Kur disa breza ndiejnë se në çdo kohë duhet të duken jo-racistë, brezi i tretë do të jetë jo-racist. Prandaj luani si jo-seksist dhe vazhdoni të luani si të tillë. Mendojeni tërë procesin si një lojë. Në mendimet tuaja private, vazhdoni e mendoni se jeni më superior se gratë. Por për sa kohë që ju luani bindshëm – vazhdoni të lani enët, të bëni pazaret, të pastroni shtëpinë, të kujdeseni për fëmijët – krijoni precedentë, veçanërisht nëse jeni burra si ju që keni një qëndrim “macho”. Problemi është se unë nuk e besoj se vërtetë ju do i bëni. Unë nuk mendoj se ju me të vërtetë do vazhdoni të bëni atë që thoni. Është një gjë të lani enët; është një tjetër gjë të ndryshoni pelenat ditë për ditë.

Gerassi: Por unë nuk kam fëmijë…

Beauvoir: Dhe pse nuk keni? Sepse keni vendosur të mos keni. A mendoni se disa nga nënat që kanë fëmijë kanë vendosur vetë për këtë? Apo janë detyruar të kenë? Apo të themi më mirë janë rritur në atë mënyrë që të mendojnë se të kesh fëmijë është krejtësisht natyrore dhe femërore, kështu duke i bërë të mendojnë se ato kanë vendosur vetë? Kush e ka bërë këtë vendim të paevitueshëm? Këto janë vlerat që duhen të ndryshohen.

Gerassi: Në rregull. Kjo është arsyeja pse unë e kuptoj që shumë feministe kanë insistuar të jenë separatiste. Por për sa i përket revolucionit, a mund të fitojmë nëse ndahemi në grupe krejtësisht të veçanta? A mundet lëvizja feministe të arrijë qëllimet e saj duke përjashtuar burrat nga lufta e saj? Pjesa dominuese e lëvizjes të grave sot, këtu në Francë të paktën, poashtu edhe në Amerikë, janë separatiste.

Beauvoir: Ne duhet të hetojmë pse ato janë separatiste. Nuk mund të flas për Amerikën, por këtu në Francë ka shumë grupe, grupe të ndërgjegjes, të cilat përjashtojnë burrat sepse e kanë shumë të rëndësishme të ri-zbulojnë identitetin e tyre si gra për ta kuptuar veten si gra. Ato mund ta bëjnë këtë vetëm duke folur mes tyre, duke i thënë njëra-tjetrës gjëra që kurrë nuk do të guxonin t’i thonin para burrave, të dashurve, vëllezërve, baballarëve ose ndonjë fuqie tjetër mashkullore. Nevoja e tyre për të folur me intensitetin dhe ndershmërinë e kërkuar mund të përmbushet vetëm në këtë mënyrë. Ato kanë arritur të komunikojnë me një thellësi, që kur isha 25 vjeç kurrë nuk e kam menduar si të mundur apo të imagjinueshme. Problemet e grave nuk u diskutuan kurrë edhe kur isha me mikeshat më të afërta. Për shkak të këtyre grupeve të ndërgjegjes dhe për shkak të ashpërsisë së dëshirës për t’u përballur me problemet e grave brenda këtyre grupeve, miqësi të vërteta janë zhvilluar midis grave. Dua të them, në të kaluarën, në rininë time, deri para pak kohësh, gratë nuk ishin kurrë kaq miqësore me gratë e tjera. Ato e shihnin njëra-tjetrën si rivale e armike ose të paktën si konkurrente. Tani, si rezultat kryesisht i këtyre grupeve të ndërgjegjes, jo vetëm që gratë janë të afta të jenë shoqe, por ato kanë mësuar të jenë të ngrohta, të hapura, thellësisht të buta me njëra-tjetrën: ata po e bëjnë motërzimin realitet – dhe pa e bazuar atë marrëdhënie vetëm në seksualitet. Sigurisht, ka shumë beteja, ndër to beteja të rrepta feministe e me ndikim shoqëror në të cilat gratë presin që burrat të bashkohen. Në shumë prej tyre edhe janë bashkuar. Unë jam duke menduar, për shembull, luftën për legalizimin e abortit. Kur organizuam protestën e parë masive në lidhje me këtë çështje, tre ose katër vjet më parë, më kujtohet mirë numri i madh i burrave të pranishëm. Kjo nuk do të thotë që ata nuk ishin seksistë: të çrrënjosësh atë që është ngulitur në modelin e sjelljes dhe sistemin e vlerave të dikujt nga ditët e hershme të fëmijërisë kërkon vite, dekada. Por këta ishin burra që të paktën ishin të vetëdijshëm për seksizmin në shoqëri dhe morën një qëndrim politik kundër tij. Në raste të tilla burrat janë të mirëpritur e të inkurajuar t’i bashkohen luftës.

Gerassi: Por ka edhe shumë grupe, të paktën këtu në Francë, të cilët shpallin me krenari separatizmin e tyre dhe e përcaktojnë luftën e tyre si tërësisht lezbike.

Beauvoir: Le të jemi të qartë. Brenda LÇG [Lëvizja Çlirimtare e Grave] ka shumë grupe të cilat e quajnë veten lezbike. Shumë nga këto gra, në sajë të LÇG dhe grupeve të ndërgjegjes, tani janë në gjendje të thonë haptas se janë lezbike dhe kjo është e mrekullueshme. Dikur nuk ishte kështu. Ka gra të tjera që nga angazhimi politik janë bërë lezbike: domethënë, ato mendojnë se është një akt politik të jesh lezbike, kjo pak a shumë është ekuivalente me përpjekjen feministe të grave të zeza përbrenda luftës racore. Është e vërtetë që këto gra priren të jenë më dogmatike në lidhje me përjashtimin e burrave nga lufta e tyre. Por kjo nuk do të thotë se ato i injorojnë betejat e shumta që po bëhen kudo kundër shtypjes. Për shembull, kur Pierre Overney, organizatori i ri Maoist, u vra nga një polic i fabrikës Renault për mosnënshtrim gjatë një demonstrate dhe e gjithë e majta bëri një marshim proteste nëpër Paris, të gjithë këto të ashtuquajtura separatiste lezbike radikale u bashkuan me demonstratën dhe çuan lule tek varri i tij. Kjo, nga ana tjetër, nuk do të thoshte se ato shprehën solidaritetin e tyre me Overney, por që ato u identifikuan me protestën kundër shtetit i cili shfrytëzon dhe abuzon njerëzit – gra dhe burra.

Gerassi: Një nga pasojat e çlirimit të grave, sipas sondazheve të fundit të kryera në kampuset amerikane, është se paaftësia e burrave është rritur shumë, veçanërisht midis atyre të rinjve që përpiqen të përballen me seksizmin e tyre…

Beauvoir: Është faji i tyre. Ata përpiqen të luajnë role …

Gerassi: Por, tani ata janë bërë të vetëdijshëm se dikur luanin role, të vetëdijshëm që ka qenë e lehtë të ishe “macho” dhe të pretendoje se ishe tip egoist e i fuqishëm. Ata tani e kuptojnë se shpesh mendonin se duhej të kryenin marrëdhënie ose të tentonin të joshnin gruan sepse kjo ishte ajo që pritej nga ta, ndërsa tani…

Beauvoir: Ata ishin bërë të vetëdijshëm për rolin që luanin, i cili megjithatë i kënaqte ata – në të dy aspektet, domethënë ishte i lehtë dhe i kënaqte ata seksualisht – ndërsa tani ata duhet të shqetësohen për të kënaqur gruan e kështu nuk mund të kënaqin veten e tyre. Shumë keq. Nëse ata ndiejnë dashuri të sinqertë për gratë me të cilat janë, nëse janë të sinqertë me veten dhe me partnerët e tyre, ata automatikisht do të mendonin të kënaqnin edhe ato edhe veten. Tani ata janë të shqetësuar nëse shihen si seksist nëse nuk e kënaqin gruan, kështu që nuk ndërmarrin veprim fare. Por e gjithë kjo është një lloj veprimi, apo jo? Burra të tillë janë të paaftë për shkak të kontradiktës që e jetojnë. Është i pafat ky grup burrash, që të paktën janë të vetëdijshëm për seksizmin dhe vuajnë më shumë nga lëvizja e grave. Ndërsa shumica dërrmuese e burrave përfitojnë prej saj, duke e bërë jetën më të pa-tolerueshme për gratë…

Gerassi: Përfitojnë?

Beauvoir: Pak kohë më parë po flisnim se si LÇG ka ndihmuar gratë të krijojnë motërzim, afërsi për njëra-tjetrën, etj. Kjo mund të ketë krijuar përshtypjen se unë mendoj se gratë tani janë më mirë. Ato nuk janë më mirë. Lufta sapo ka filluar dhe në fazat e hershme e bën jetën shumë më të vështirë. Për shkak të publicitetit, fjala “çlirim” është në majë të gjuhës së çdo burri, pavarësisht nëse është i vetëdijshëm për shtypjen seksuale të grave apo jo. Tani qëndrimi i përgjithshëm i burrave është se “mirë, jeni çliruar. Tani le të shkojmë në shtrat ”. Me fjalë të tjera, burrat tani janë shumë më agresivë, vulgarë e të dhunshëm. Në rininë time mund të shëtisnim në Montparnasse ose të uleshim në kafene pa u ngacmuar. Merrnim buzëqeshje, shikime, vështrime, etj. Por tani është e pamundur që një grua të ulet vetëm në një kafene e të lexojë një libër. Dhe nëse ajo është e vendosur kur burrat e ngacmojnë, vërejtjet e tyre e cilësojnë atë shpesh si salope [kurvë] ose putain [lavire]. Tani ka shumë më shumë përdhunime. Në përgjithësi, agresiviteti dhe armiqësia e burrave është bërë aq e zakonshme sa asnjë grua nuk ndihet e qetë në këtë qytet e në asnjë qytet tjetër në Amerikë. Kjo nuk vie në shprehje nëse gratë qëndrojnë në shtëpi. Dhe kjo është ajo që qëndron pas këtij agresiviteti mashkullor: kërcënimi që, në sytë e burrave, çlirimi i grave ka sjellë pasigurinë e tyre, prandaj zemërimi i burrave ka bërë që ata tani të sillen sikur vetëm gratë që qëndrojnë në shtëpi janë “të pastërta” ndërsa të tjerat janë shënjestra të lehta. Kur gratë tregojnë se nuk janë shënjestra aq të lehta, burrat sfidohen në nivel personal. Ideja e tyre është të “marrin” gruan.

Gerassi: Çfarë ka ndodhur me mitin, të cilin çdo burrë francez e mbështeti, por që sigurisht nuk ishte kurrë i vërtetë, se dashuria është një art dhe se ai ishte artisti më i mirë nga të gjithë?

Beauvoir: Me përjashtim të disa shtresave parazitare shumë të pasura të shoqërisë, miti ka vdekur. Francezët tani sillen si burra amerikanë ose italianë: ata thjesht duan “të shënojnë”. Përveç një numri të vogël të burrave që përpiqen të përballen me seksizmin e tyre, shumica mbajnë qëndrimin që sa më e lirë të jetë një grua dhe sa më shumë ajo përpiqet për aspektin material dhe karrierën e saj, në botën e tyre, në botën e burrit, aq më e lehtë duhet të jetë ajo për të shkuar në shtrat me ta.

Gerassi: Biseda për liri më të madhe për gratë më çudit. Në shoqërinë tonë, liria arrihet me para dhe pushtet. A kanë më shumë pushtet gratë sot, pas gati një dekade të lëvizjes së grave?

Beauvoir: Në kuptimin në të cilin ju po pyesni, jo. Gratë intelektuale, gratë e reja që janë të gatshme të rrezikojnë margjinalizimin, bijat e të pasurve kur janë të gatshme dhe të afta të heqin dorë nga sistemi i vlerave të prindërve të tyre: këto gra janë më të lira. Pra, për shkak të arsimimit, stilit të jetës ose burimeve të tyre financiare, gratë e tilla mund të tërhiqen nga shoqëria e ashpër konkurruese, të jetojnë në vendbanime të caktuara dhe të zhvillojnë marrëdhënie me gra ose burra të tjerë të ngjashëm, që ndajnë problemet e njëjta me to dhe kështu të ndihen më të lira. Me fjalë të tjera, si individë, gratë që mund ta përballojnë këtë liri, për çfarëdo arsye, mund ta kenë atë. Por si klasë, gratë sigurisht që nuk janë më të lira, pikërisht sepse siç thoni ju, ato nuk kanë fuqi ekonomike. Në ditët e sotme ka lloj-lloj statistika që vërtetojnë se numri i grave avokate, politikane, mjeke, etj. po rritet. Por statistika të tilla janë mashtruese… Sa gra avokate mund të telefonojnë një gjykatës ose zyrtar qeveritar për të rregulluar ndonjë çështje ose për të kërkuar një të mirë? Gratë e tilla gjithmonë duhet të veprojnë përmes burrave ekuivalentë në detyrë. Gra mjeke? Sa janë kirurge, drejtore të spitaleve? Gra në qeveri? Po, ca sa për simbolikë. Në Francë kemi dy. Njëra, serioze e punëtore, Simone Veil e cila është Ministre e Shëndetësisë. Tjetra, Françoise Giroud e cila është ministrja që ka për detyrë të merret me gratë. Kjo e fundit është kukull që synon të fashisë nevojat e grave borgjeze për integrimin e tyre në sistem. Por sa gra kontrollojnë ndarjet buxhetore të Senatit? Sa gra kontrollojnë politikën editoriale të gazetave? Sa janë gjyqtare? Sa janë presidente të bankave të afta për të financuar ndërmarrjet? Vetëm sepse ka shumë më tepër gra në pozicione të nivelit të mesëm, siç thonë gazetarët, në asnjë mënyrë nuk do të thotë se ato kanë pushtet. Madje edhe ato gra në pozicione të mesme, që të kenë sukses duhet të luajnë lojën e burrave. Kjo nuk do të thotë që nuk besoj se gratë nuk kanë bërë përparim në luftën e tyre. Por progresi është rezultat i veprimit masiv. Konsiderojeni ligjin e ri të abortit të propozuar nga Simone Veil. Pavarësisht nga fakti që abortet nuk do të mbulohen nga programi kombëtar shëndetësor dhe kështu do të jenë më të qasshëm për të pasurit sesa për të varfrit, prap se prap ligji është një hap i madh përpara. Me gjithë mundin që Simone Veil luftoi për një ligj të tillë, arsyeja që ajo mund ta ngriste si çështje në rend të parë, është sepse mijëra gra kanë krijuar trazira në të gjithë Francën për një ligj të tillë, sepse mijëra gra kanë pohuar publikisht se kanë kryer aborte (duke detyruar qeverinë që ose t’i ndjekë ato ligjërisht ose të ndryshojë ligjin), sepse qindra mjekë dhe mami kanë rrezikuar ndjekje penale kur pranuan se kanë kryer aborte, sepse disa nga ta u gjykuan dhe luftuan për këtë çështje në gjykata, etj. Ajo që unë po them është që përmes veprimeve masive gratë mund të kenë fuqi. Sa më shumë gra të ndërgjegjësohen për nevojën e një veprimi të tillë masiv, aq më shumë përparim do të arrihet. Dhe për t’u kthyer te gruaja që ka mundësi të kërkojë çlirimin individual, sa më shumë që ajo mund të ndikojë tek miqtë dhe motrat e saj, aq më shumë do të përhapet vetëdija, e cila nga ana tjetër, kur zhgënjehet nga sistemi, do të stimulojë veprim masiv. Sigurisht që sa më shumë që përhapet vetëdija, aq më shumë burra do të jenë agresivë dhe të dhunshëm. Por sa më shumë burra të jenë agresivë, aq më shumë gra do të kenë nevojë për gra të tjera për të luftuar, kështu nevoja për veprim masiv do të jetë e qartë. Shumica e punëtorëve të botës kapitaliste sot janë të vetëdijshëm për luftën e klasave, pavarësisht nëse ata e quajnë veten marksistë apo jo, madje pavarësisht nëse ata kanë dëgjuar ndonjëherë për Marksin. Kjo duhet të ndodhë edhe në luftën e seksit. Kështu do të ndodhë.

Gerassi: Ju vitin e kaluar më thatë se po mendonit të shkruani një libër tjetër për gratë, një lloj vazhdimi i Seksit të Dytë. A jeni duke e shkruar?

Beauvoir: Jo. Në radhë të parë, një punë e tillë do të duhej të ishte një përpjekje kolektive. Më pas ajo përpjekje më parë duhet të rrënjoset në praktikë sesa në teori. Seksi i Dytë u fokusua në teori. Kjo nuk është më e vlefshme. Vetëm në praktikë mund të shihet se si ndërthuren lufta e klasave dhe lufta e seksit, ose të paktën se si ato mund të artikulohen. Por kjo është e vërteta për të gjitha betejat: ne duhet ta nxjerrim teorinë tonë nga praktika, jo e kundërta. Ajo që në të vërtetë është e nevojshme është që një grup i tërë grash, nga të gjitha vendet, të mbledhin përvojat e tyre dhe që ne më pas të nxjerrim modelet me të cilat përballen gratë kudo nga përvojat e tilla. Për më tepër, një informacion i tillë duhet të grumbullohet nga të gjitha klasat dhe kjo është dyfish më e vështirë. Gratë që luftojnë sot luftën për çlirim janë kryesisht borgjeze intelektuale; në përgjithësi, gratë e punëtorëve dhe madje edhe punëtoret mbeten fort të lidhura me sistemin e vlerave të klasës së mesme të shoqërisë. Përpiquni, për shembull, të flisni me punëtoret gra për të drejtat e prostitutave dhe respektin që u takon atyre. Ky koncept në vete është tronditës për shumicën e grave punëtore. Rritja e ndërgjegjësimit të grave punëtore është një proces shumë i ngadaltë që kërkon shumë ndjeshmëri. Unë e di se ka ekstremistë të LÇG që po përpiqen të bëjnë që gratë e punëtorëve të rebelohen kundër burrave të tyre si burra shtypës. Unë mendoj se kjo është gabim. Gruaja e një punëtori, të paktën këtu në Francë, do të përgjigjet se, “armiku im nuk është burri im por shefi im”. Përgjigje kjo që vjen edhe nëse asaj i duhet të lajë çorapet e burrit të saj dhe t’i bëjë atij supën edhe pasi që ajo ka punuar një ditë të tërë në ndonjë fabrikë. E njëjta gjë ndodhi edhe në Amerikë, ku gratë e zeza nuk pranuan të dëgjonin misionaret e lëvizjes çlirimtare të grave për arsyen se ato ishin të bardha. Këto gra të zeza mbetën mbështetëse të burrave të tyre të pavarësisht shfrytëzimit, thjesht sepse personat që përpiqeshin t’i vinin në dijeni të shfrytëzimit ishin të bardha. Megjithatë, gradualisht, një feministe borgjeze mund të ndikojë gruan e një punëtori, njëjtë sikur sot në Amerikë ka disa gra të zeza – shumë pak, ja u them unë – që thonë, “jo, ne nuk duam t’i nënshtrohemi shtypjes së burrave tanë me pretekstin se janë të zinj dhe se duhet të luftojmë së bashku me ta kundër të bardhëve; jo, kjo nuk është një arsye që burrat tanë të na shtypin, vetëm sepse ata janë burrat tanë të zi”.

Sidoqoftë, në disa mënyra shumë konkrete, lufta e klasave inkurajon dhe zhvillon luftën e seksit. Për shembull, gjatë viteve të fundit ka pasur shumë greva këtu në Francë ku punëtorët ishin pothuajse të gjitha gra. E kam fjalën për grevën e tekstilit në Troyes, në Veri, ose në Galeritë Nouvelles në Thionville ose grevën e famshme në Lip. Në secilin rast, gratë punëtore jo vetëm që fituan një vetëdije të re por fituan edhe një besim të ri ose më të fortë në fuqinë e tyre dhe ky besim prishi sistemin mashkullor me të cilin përballeshin në shtëpitë e tyre. Në Lip, për shembull, gratë uzurpuan punëtorinë dhe refuzuan ta evakuojnë atë pavarësisht kërcënimeve nga policia që ata do të përdornin forcën për t’i nxjerrë ato jashtë. Në fillim, burrat e punëtoreve ishin shumë krenarë për gratë e tyre luftarake. Burrat u sollën atyre ushqim, u ndihmuan në realizimin e pankartave të protestave, etj. Por kur gratë vendosën të ishin plotësisht të barabarta me ata pak burra që gjithashtu punonin në Lip dhe që ishin poashtu në grevë, atëherë lindën problemet. Grevistët e Lipit vendosën të organizoheshin me ndërrime për të mbrojtur fabrikën nga pushtimi i policisë. Kjo nënkuptonte edhe ndërrimin e natës. Oh, tani, papritmas, burrat e grave në grevë ishin të mërzitur. “Ju mund të godisni dhe të trazoni gjithçka që dëshironi”, thanë ata. “Por vetëm ditën, jo natën.” “Doni të bëni roje? Jo! Duke fjetur së bashku në dhoma të përbashkëta me ndërrime? Jo! ” Natyrisht, gratë punëtore rezistuan. Ato kishin luftuar për barazi dhe nuk do të hiqnin dorë tani. Kështu që ato u angazhuan për një luftë të dyfishtë: nga njëra anë luftën e klasave kundër shefave të Lipit, policinë, qeverinë, etj., dhe nga ana tjetër luftën e seksit kundër burrave të tyre. Organizatorët e sindikatës në Lip raportuan se pas grevës gratë ishin transformuar plotësisht, duke thënë se “një gjë që mësuam nga e gjithë kjo është se kurrë më nuk do ta lejojmë burrat tanë të luajnë shefin në shtëpi. Tani jemi kundër të gjithë shefave”.

Gerassi: A ndryshoi vetëdija juaj për pleqërinë përderisa keni shkruar për të, ashtu siç ndryshoi vetëdija e të qenit grua gjatë shkrimit të Seksit të Dytë?

Beauvoir: Realisht jo. Zbulova shumë gjëra; mësova shumë për njerëzit e moshuar. Por në të vërtetë nuk fitova një vetëdije të re sepse ishte kuptimi që isha e vjetër që më bëri të ndërmarr librin në radhë të parë. Por tani unë mund të bashkëndjejë me të vjetrën shumë më mirë se më parë. Dikur isha shumë më e ashpër. Tani e kuptoj që kur një person i moshuar është shumë i ndjeshëm, shumë egoist, ai vetëm po vetëmbrohet. Por e shihni, një grua mund të kalojë gjithë jetën duke refuzuar të përballet me faktin se ajo është thelbësisht ndryshe nga burrat, në vlera, përvojë dhe qasje jetësore. Por është shumë e vështirë të shmangësh ndërgjegjësimin se po plakesh. Vjen një kohë kur thjesht e dini që duhet të vendosni limite ose që i keni kaluar limitet. Unë e di që sot kurrë nuk do të jem në gjendje të endem nëpër kodra në këmbë, se nuk do të ngas biçikletë kurrë më, se kurrë më nuk do të kem marrëdhënie me një burrë. Unë isha shumë e frikësuar ose të paktën shumë e shqetësuar për plakjen edhe para se ta arrija atë. Pastaj, kur erdhi, kur e dija që e kisha kaluar limitin ishte shumë më lehtë sesa prisja. Sigurisht, ju duhet të ndaloni së shikuari prapa. Por të jetuarit nga dita në ditë është shumë më e lehtë sesa mendoja. Por mësova se e kisha kaluar atë limit pavarësisht nga hulumtimi im për librin tim mbi pleqërinë. Puna për librin thjesht më mësoi të kuptoj të vjetrën dhe të jem më tolerante.

Gerassi: Çfarë po punoni tani?

Beauvoir: Faktikisht, asgjë. Po ndihmoj në një skenar, në lidhje me pleqërinë, për një regjisor suedez. Unë do të ndihmoj Sartre-n me projektin e tij televiziv. Ju e dini që ai ka nënshkruar një kontratë me televizionin kombëtar për të bërë dhjetë shfaqje një orëshe, që do fillojnë në tetor dhe kanë të bëjnë me shtatëdhjetë e pesë vitet e këtij shekulli dhe lidhjen e tij me ngjarjet kryesore gjatë kësaj kohe. Por nuk kam ndërmend të ndërmarrë ndonjë projekt të veçantë. Kjo është diçka e re për mua. Dikur kisha në mendjen time lloj-lloj projekti edhe përgjatë kohës kur isha duke punuar në ndonjë libër specifik.

Gerassi: Ju keni shkruar që keni pasur një jetë të mirë dhe nuk pendoheni për asgjë. A jeni në dijeni se ka shumë çifte që e shikojnë jetën tuaj me Sartre-n si model, veçanërisht në kuptimin që nuk ishit xheloz për njëri-tjetrin dhe që kishit atë që quhet një marrëdhënie e hapur dhe se funksionoi për dyzet e pesë vjet?

Beauvoir: Është qesharake të na përdorësh neve si model. Njerëzit duhet të eksplorojnë vullnetet e tyre, strukturat e tyre. Unë dhe Sartre-n ishim shumë me fat, por edhe prejardhja jonë ishte shumë e veçantë, shumë e jashtëzakonshme. Ne takuam njëri-tjetrin kur ishim shumë të rinj. Ai ishte 23 vjeç; Unë isha 20. Ne nuk ishim akoma të pjekur, megjithëse asokohe ishim formësuar si intelektualë me motive të ngjashme. Për të dytë, literatura e kishte zëvendësuar fenë.

Gerassi: Megjithatë mund të kishit qenë kundërshtarë, rivalë …

Beauvoir: E vërtetë, personalitete të ngjashme me ambicie të ngjashme shpesh ndihen si rivalë. Por kishim edhe diçka tjetër të përbashkët: ishim strukturuar në mënyrë të ngjashme në rininë tonë. Fëmijëritë tona ishin shumë solide, shumë të sigurta. Kjo do të thoshte që asnjëri prej nesh nuk duhej t’i vërtetonte diçka vetes ose tjetrit. Ne ishim të sigurt në veten tonë. Ishte sikur gjithçka ishte e paracaktuar që në fillim. Prindërit e mi vepruan sikur asgjë në univers nuk mund të ndryshonte rrjedhën normale të jetës sime, e cila do të sillte një intelektuale të bukur paksa borgjeze. Gjyshi i Sartre-s, i cili e rriti atë – ju e dini që babai i tij vdiq kur ai ishte ende foshnjë – sillej në të njëjtën mënyrë, absolutisht i bindur se Sartre do të rritet për t’u bërë profesor. Dhe kështu ndodhi. Kështu që edhe kur ndodhën kriza, të tilla si kur nëna e Sartre-s u martua përsëri kur ai ishte 12-13 vjeç, ose të tilla si kur unë isha 14-15 vjeç dhe mësova se babai im nuk më donte më ashtu siç e prisja unë, stabiliteti i fëmijërisë sonë bëri që ne t’i jashtësojmë këto kriza. Ishin ata që ndryshuan, jo ne. Ne ishim shumë të strukturuar për tu ndjerë të pasigurt. Përveç kësaj, pavarësisht dallimeve të vogla, ne ishim në përputhje me modelin që prindërit tanë kishin vendosur për neve. Ata donin që ne të ishim intelektualë, të lexonim, të studionim, të mësonim dhe ne ramë dakord dhe e bëmë këtë. Kështu, kur Sartre dhe unë u takuam jo vetëm sfondi ynë u shkri, por edhe qëndrueshmëria jonë, bindja jonë individuale se ne ishim ata që ishim modeluar për të qenë. Në atë kuadër nuk mund të bëheshim rivalë. Pastaj, ndërsa marrëdhëniet midis Sartre-s dhe meje u thelluan, u binda se isha e pazëvendësueshme në jetën e tij dhe ai në jetën time. Me fjalë të tjera, ne ishim plotësisht të sigurt duke ditur se marrëdhënia jonë ishte plotësisht solide, përsëri e paracaktuar, megjithëse asokohe ne do qeshnim me atë fjalë. Kur keni një siguri të tillë është e lehtë të mos jesh xheloz. Por nëse do të kisha menduar që një grua tjetër luante të njëjtin rol si unë në jetën e Sartre-s, natyrisht se do të isha xheloze.

Gerassi: Si e mendoni pjesën tjetër të jetës tuaj?

Beauvoir: Nuk e mendoj fare. Them se së shpejti do të filloj të shkruaj diçka përsëri, se do të kthehem në punë, por nuk kam ende ide se çfarë do të bëj. Unë e di që unë do të vazhdoj të punoj me gratë, brenda grupeve feministe, brenda Lidhjes së Grave. Do të vazhdoj të ushtroj aktivizëm në një farë mënyre, në çfarëdo mënyre që mundem, brenda – le ta quajmë atë – luftës revolucionare. Dhe e di që do të qëndroj me Sartre-n derisa njëri prej nesh të vdesë. Por, ai tani është 70 vjeç dhe unë 67.

Gerassi: A jeni optimiste? A mendoni se do të ndodhin ndryshimet për të cilat keni luftuar?

Beauvoir: Nuk e di. Jo përgjatë jetës time gjithsesi. Ndoshta pas katër gjeneratave. Nuk jam e sigurt për revolucionin. Por ndryshimet për të cilat gratë po luftojnë, po, për ato jam i sigurt, në planin afatgjatë gratë do të fitojnë.

E përktheu Riola Morina

Tekstin origjinal mund ta gjeni në: https://www.marxists.org/reference/subject/ethics/de-beauvoir/1976/interview.htm