Lexime

Feminizmi dhe revolucioni: E kaluara dhe e ardhmja

Pse duhet të kalojmë përtej një politike që e sheh feminizmin si një luftë të grave kundër shtypjes nga burrat te një politikë solidariteti që kërkon t’i japë fund të gjitha formave të shtypjes

Në fillim të viteve 1970, si një pjesë integrale e feminizmit “të valës së dytë”, marksist-feministët këmbëngulën të pranonin që patriarkalizmi dhe kapitalizmi ishin sisteme shtypëse të ndërthurura: çlirimi nuk mund të arrihej pa kapërcyer këto dy këto sisteme. Një politikë e thjeshtë e identitetit të gruas ose një politikë marksiste e ndonjë klase specifike të një revolucioni të klasës punëtore nuk do të mjaftonte.

Megjithatë, së shpejti, ne dhe feministët e tjerë u sfiduam nga nevoja për të zgjeruar më tej lentet tona. Vështrimi që identitetet e gjinisë, klasës, racës, seksualitetit, kombësisë, etj., janë reciprokisht përcaktuese i dha shkas një koncepti të ri: ndërsektorialitetit.

Njohja e ndërsektorialitetit kishte një efekt të thellë në marksizëm-feminizmin dhe në organizimin feminist në përgjithësi. Politika e identitetit mbi të cilën ishte ndërtuar si rryma kryesore ashtu edhe marksist-feminizmi – kuptimi se gratë shtypen, nga dhe përballë burrave – ishte përpjekur të kapërcente forma të tjera të shtypjes që dallojnë dhe shtresojnë përvojat e grave. Por ky projekt ishte nisur për të dështuar. Injorimi i këtyre sistemeve të tjera të shtypjes arriti në privilegjimin e përvojave dhe nevojave të grave të bardha, heteroseksuale, veriore, të klasës së mesme dhe grave profesioniste, ndërsa injoronte mënyrën se si lëvizja feministe po riprodhonte klasën, racë-etni, veri-jug dhe forma të tjera të pabarazisë.  Për shkak se gratë shtypen jo vetëm nga gjinia, por edhe nga raca, klasa, seksualiteti, kombësia dhe dominimi i natyrës – këto ndryshime shfaqen, diferencohen dhe ndajnë gratë kur bashkohemi si feministë.

Përçarja e feminizmit që karakterizoi “valën e tretë” bëri që shumë të besonin se feminizmi po vdiste ose kishte vdekur. Sidoqoftë, feminizmi nuk vdiq. Përkundrazi, përmes sinkronisë me lëvizjet e tjera shoqërore të bazuara në identitet, po shfaqet një formë e re dhe më komplekse e politikës, e cila ndërtohet dhe tejkalon politikën e identitetit: “politika e solidaritetit”.

Ta themi thjesht, rruga për të dalë nga sfidat e paraqitura nga ndërsekorialiteti për feministët, veçanërisht marksist-feministët, ka qenë zgjerimi i praktikës sonë të feminizmit. Feministët kanë zbuluar se nuk mund t’i sjellin gratë së bashku për të luftuar për çlirimin tonë nëse nuk njohim dhe nuk kërkojmë gjithashtu të zhdukim format e tjera të shtypjes me të cilat përballen gratë, si brenda lëvizjes sonë ashtu edhe në shoqëri. Ne duhet të arrijmë prej një politike që e sheh feminizmin si një luftë të grave kundër shtypjes nga burrat te një politikë solidariteti që kërkon t’i japë fund të gjitha formave të shtypjes – patriarkalizmit, racizmit, klasizmit, homofobisë, neokolonializmit, speciecizmit, etj. – nga lëvizjet tona, ekonomia dhe shoqëria jonë. Kjo politikë e solidaritetit ka potencialin për të sjellë njerëzit së bashku nga të gjitha pabarazitë me qëllimin e përbashkët të dekonstruktimit të të gjitha formave të pabarazisë. Politika e solidaritetit është zhvilluar edhe në lëvizjet e tjera shoqërore, pasi ato përballen me papërshtatshmëritë e një pamjeje njëdimensionale dhe përplasen me ndërsektorialitetin.

Nga politika e solidaritetit në ekonominë e solidaritetit

Sfida e ndërsektorialitetit e ka çuar feminizmin dhe lëvizjet e tjera progresive shoqërore, në një politikë kundër të gjitha pabarazive dhe shtypjeve sistematike. Politika e solidaritetit është një mjet i fuqishëm për transformimin ekonomik dhe shoqëror sepse i jep çdo praktike dhe institucioni shoqëror një vështrim kritik i cili percepton dhe hedh poshtë pabarazitë e çdo lloji. Ky vështrim mund të mobilizojë njerëzit së bashku rreth çdo problemi të veçantë shoqëror, nga një perspektivë ndërsektoriale. Një shembull i shkëlqyeshëm i politikës së solidaritetit feminist është lëvizja Black Lives Matter, e filluar nga tre gra afro-amerikane, dhe e përkushtuar për t’i dhënë fund dhunës shtetërore kundër njerëzve afro-amerikanë, ndërsa pohon gjithashtu një perspektivë të gruas dhe njerëzve transgjinor.

Politika e solidaritetit çon natyrshëm në kritikë sistemike. Ndërgjegjësimi se si shtypjet lidhen me njëra-tjetrën në përvojën e një personi, ose në ndonjë praktikë të veçantë shoqërore ose institucion, evoluon në një kuptim të mënyrave sistematike që praktikat dhe institucionet shtypëse bashkohen dhe bashkëveprojnë brenda një tërësie ekonomike dhe shoqërore. Për lëvizjen Black Lives Matter, për shembull, rezistenca kritike ndaj brutalitetit të policisë është shndërruar në kritikë ndaj sistemit shkollor dhe kompleksit industrial të burgjeve.

Hapi tjetër dhe kritik që duhet të merret në zhvillimin e politikës feministe (dhe të tjerave) të solidaritetit është bashkimi rreth një vizioni pozitiv për të ardhmen dhe një mënyre për të arritur atje. Një vizion i tillë duhet të përfshijë mënyra se si feministët dhe të tjerët që praktikojnë një politikë solidariteti mund të përfshihen konkretisht në procesin e ndryshimeve sistemike, në jetën e tyre, mu këtu dhe tani.

Pa një vizion gjithëpërfshirës të transformimit sistemik, lëvizja feministe në SH.B.A. ka tentuar të përqendrohet në kërkesat për mundësi të barabarta brenda sistemit mbizotërues, të tilla si fitimi i përfaqësimit në pozicione nëpër hierarkinë ekonomike të monopolizuar më parë nga burrat.

Duke vepruar kështu, feminizmi zvogëlohet në një lëvizje që merr rregullat themelore të ekonomisë sonë kapitaliste siç jepen dhe përcakton shtypjen e grave vetëm në kushtet e diskriminimit në fuqinë punëtore dhe mungesës së të drejtave riprodhuese. Në rastin më të keq, kjo qasje e redukton feminizmin në “qasje në vendimmarrje” me anë të së cilës një pakicë e grave fiton qasje në pozicionet më të larta, pothuajse gjithmonë duke bërë gjëra ashtu si i bëjnë burrat. Edhe kur shtojmë diskriminimin racor dhe klasor në përzierje, për të përfaqësuar kryqëzimin e grave dhe përqendrohemi për shembull tek gratë me ngjyrë që fitojnë hyrjen në pozicione artizanale më të paguara, ne përsëri marrim strukturën themelore të ekonomisë siç është dhënë. Kjo strukturë dështon gratë në shumë mënyra kryesore, përfshirë pagat e varfërisë të marra nga gratë në fund të hierarkisë ekonomike; shfrytëzimi dhe vartësia e punës së papaguar të kujdesit për një anëtar të familjes; organizimi i të gjithë sistemit të prodhimit rreth fitimit për një pakicë pronarësh; dhe shkatërrimi e ekosistemit tonë në proces – të gjitha këto bëhen në vend se të plotësohen nevojat e grave dhe familjeve të tyre.

Sidoqoftë, një vizion tjetër i transformimit feminist, i cili kritikon dhe kapërcen mundësitë e barabarta dhe kërkon transformimin ekonomik sistematik, është shfaqur dhe po fiton vrullin: lëvizja e ekonomisë solidare. Kjo lëvizje në rritje u shfaq në vitet 1990, si në Evropë dhe në Amerikën Latine, dhe u përhap në të gjithë botën përmes lëvizjes së Forumit Social Botëror, duke u mbivendosur me lëvizjen e Ekonomisë së Re, Sumak Kawsay / Buen Vivir dhe lëvizjen e Ekonomisë së Komunitetit.

Kuadri i ekonomisë së solidaritetit identifikon praktikat dhe institucionet çlirimtare ekonomike dhe institucionet tashmë ekzistuese brenda ekonomive të tregut të mbizotëruara nga kapitalizmi dhe i trajton ato si pjesë të një “ekonomie solidare” në zhvillim. Kriteret themelore për përfshirjen në ekonominë solidare janë vlerat e mishëruara nga praktika ekonomike ose institucioni. Lista e vlerave të solidaritetit përfshin bashkëpunimin, barazinë në të gjitha dimensionet, demokracinë pjesëmarrëse politike dhe ekonomike, qëndrueshmërinë dhe diversitetin e pluralizmin. Kuadri pranon që çdo praktikë ose institucion i veçantë nuk do të jetë një përshtatje e përsosur për të gjithë, madje edhe për ndonjë vlerë të veçantë. Në vend të kësaj, secila prej këtyre dimensioneve të ekonomisë së solidaritetit qëndron në një spektër. Lufta për transformim sistematik përfshinë lëvizjen e praktikave dhe institucioneve tona ekonomike përgjatë spektrit, nga pabarazia drejt solidaritetit.

Ndërsa kooperativat e të gjitha llojeve – punëtori, konsumatori dhe prodhuesi – përbëjnë një bllok kryesor ndërtimi të ekonomisë së solidaritetit, gjithashtu, gjithashtu, bëni përpjekje për të promovuar modelet e konsumit me përgjegjësi shoqërore, për të zhvendosur investimet drejt qëllimeve sociale dhe mjedisore dhe për të ridizajnuar ndërmarrjen për përfitime të komunitetit. Shumë nga praktikat e ekspozuara, nga kopshtet e komunitetit, në marrjen e fabrikave ose tokave të braktisura, në krijimin e monedhave të komunitetit, lindin ndërsa njerëzit bashkohen në përgjigje të dështimit të institucioneve ekonomike kapitaliste. Në thelb, ekonomia e solidaritetit është shprehja e politikës së solidaritetit në ekonomi.

Në ndryshim nga pikëpamja tradicionale marksiste e revolucionit, korniza e ekonomisë së solidaritetit inkurajon njerëzit të marrin pjesë në transformimin ekonomik sistematik këtu dhe tani, në vend që të presin përmbysjen revolucionare të kapitalizmit. Ekonomia e solidaritetit po lulëzon, brenda tregjeve, krahas institucioneve kapitaliste, madje edhe brenda tyre. Ekzistojnë një mori mënyrash për të marrë pjesë dhe për të bërë ndryshime pozitive, sistematike. Një term i përshtatshëm për këtë lloj ndryshimi është r/evolucioni – revolucionar në kuptimin e të qenurit sistemik, por evolucionar në kuptimin e nevojës për të ndodhur gradualisht, sepse është shumëdimensional, multi-sektorial dhe me shumë nivele (mikro dhe makro).

Feminizmi dhe Ekonomia e Solidaritetit

Kuadri i ekonomisë së solidaritetit është thellësisht feminist. Ekonomia kapitaliste u ndërtua si një sferë e dominuar nga burrat e bardhë, e përcaktuar nga cilësitë tradicionalisht mashkullore të konkurrencës – lufta për të fituar, d.m.th., për të “tejkaluar” ose për të dominuar njerëzit e tjerë. Burrat siguronin familjet e tyre duke konkurruar me njëri-tjetrin në ekonomi për para, si sipërmarrës, fermerë dhe punëtorë. Ideali (i bardhë) mashkullor i “njeriut të bërë vetë” ishte ai që e solli atë nga fundi në majë të hierarkisë ekonomike të pasurisë dhe pushtetit. Firmat mishëruan këtë etikë të interesit të ngushtë materialist vetjak në formën e prodhimit të motivuar nga fitimi, me një shpërfillje të pashpirt për nevojat e punëtorëve të tyre, konsumatorëve dhe ekosistemit. Kujdesi për të tjerët ishte i kufizuar në punën e papaguar dhe të zhvlerësuar të grave në shtëpitë e tyre, ose në punë shërbimi të dominuara nga gratë me pagë të ulët.

Ekonomia e solidaritetit mund të kuptohet si injektimi i veprës tradicionale femërore të kujdesit për të tjerët në strukturat thelbësore të ekonomisë sonë të mbizotëruar nga mashkulli. Në sistemin kapitalist, aktiviteti ekonomik është strukturuar për të rritur pasurinë e kapitalistëve. Pronarët dhe menaxherët e firmave nuk kujdesen për efektet e mundshme negative të veprimeve të tyre mbi të tjerët. Punëtorët shkarkohen dhe privohen nga jetesa e tyre, konsumatorët manipulohen dhe keq informohen, dhe ambienti shkatërrohet, të gjitha si pjesë e rregullt e biznesit. Siç janë shprehur shumë ekonomistë/e feminist/e, ekonomia duhet t’i kushtohet sigurimit të nevojave të njerëzve. Për më tepër, ekonomia duhet të nxisë marrëdhënie të dhembshura, reciprokisht të dobishme mes njerëzve, dhe mes njerëzve dhe jetës johumane. Kuadri i ekonomisë së solidaritetit – i cili thekson termin solidaritet – afirmon këtë aspekt thelbësor të sistemit të ri për të cilin po punon politika e solidaritetit.

Nga ana tjetër, vetë transformimi i praktikës së punës së kujdesit bëhet thelbësor për të realizuar ekonominë e solidaritetit dhe Tranzicionin e Madh. Prindërimi tradicional autoritar në një familje patriarkale vendos rolet dominuese-vartëse të cilat më pas riprodhohen përmes shkollimit tradicional dhe më pas në firmat kapitaliste, autoritare. Marrëdhëniet e pabarabarta të dominimit dhe vartësisë fillojnë në familje, me burrin mbi gruan, dhe prindërit mbi fëmijët. Fëmijët shkojnë në shkollë ku mësuesit e tyre i drejtojnë dhe i rendisin, dhe më pas në vendet e punës ku kërkohet bindja ndaj shefit. Nëse do ta shndërrojmë ekonominë tonë në një sistem të marrëdhënieve reciprokisht të dobishme, barazitare, prindërit duhet t’i mësojnë fëmijët të mos dominojnë ose të nënshtrohen, por më tepër se si ta duan dhe pohojnë veten e tyre, të ngrihen për veten e tyre dhe të respektojnë e të kujdesen për të tjerët. Feministët kanë shpenzuar mjaft energji duke avokuar për mbështetjen financiare për punën e kujdesit tradicional të grave dhe punët e kujdesit me pagë të ulët. Por ne gjithashtu duhet t’ia nënshtrojmë mëmësinë, prindërimin dhe kujdesin një lenteje transformuese feministe dhe të kërkojmë mënyra inovative për të na ndihmuar të gjithë ta bëjmë më mirë, si pjesë e punës sonë për ndryshime sistemike.

Përfundim

Feminizmi i vërtetë – feminizmi që kërkon të çlirojë të gjitha gratë – çon në mënyrë të pashmangshme në politikë solidariteti, ekonomi solidariteti dhe r/evolucion – një lëvizje globale e qytetarëve, siç përshkruhet nga Iniciativa e Tranzicionit të Madh. Është e rëndësishme që feministët, si gra ashtu edhe burra, të vazhdojnë ta pohojnë këtë dhe t’i atribuojnë politikës solidare. Feminizmi duhet të jetë r/evolucionar nëse dëshiron të jetë plotësisht feminist.

Për më tepër, është e domosdoshme që të gjitha lëvizjet progresive të jenë vigjilente në lidhje me sfidën e ndërsektorialitetit dhe të angazhohen për të zhdukur të gjitha format e pabarazisë – përfshirë dominimin e meshkujve dhe shtypjen gjinore – që ata hasin brenda organizatave të tyre dhe në organizimin e tyre.

Lëvizja është një aktor kryesor në një teatër të ri botëror, megjithatë shumica nuk janë në dijeni për të. Ne duhet të vazhdojmë të zhvendosim lentet nga rezistenca për të ndërtuar, nga ajo që jemi kundër në atë për të cilën jemi dhe të frymëzojmë veten me shumë shembuj të ekonomisë së solidaritetit në të gjithë botën. Një detyrë kryesore për feministët dhe të gjithë progresistët në këtë kohë të historisë është të bëjnë të dukshme rrugën r/evolucionare përpara në mënyrë që të frymëzojnë aktivistët përparimtarë që të bashkohen dhe të rreshtohen në linjat e koordinuara të sinergjisë.

Julie Matthaei

Julie Matthaei është Profesoreshë e Ekonomisë në Kolegjin Wellesley, dhe bashkëthemeluese dhe anëtare e bordit të Rrjetit të Ekonomisë së Solidaritetit të SHBA.

E përktheu: Riola Morina

Teksti origjinal mund ta gjeni në:

https://www.commondreams.org/views/2018/08/19/feminism-and-revolution-looking-back-looking-ahead