Lexime

Gjinia dhe TIK: A jemi duke bërë përparim në feminizimin kibernetik?

Në këtë artikull unë shqyrtoj marrëdhënien midis gjinisë dhe teknologjisë nga perspektiva feministe në Katalonjë. Ky këndvështrim ndikohet nga puna e mëparshme e bërë bashkë me grupin e grave dhe teknologjisë – Donestech si dhe nga kërkimet kiberfeministe të kryera që nga viti 2006. Por artikulli gjithashtu bazohet në përpjekjet dhe teorizimet e njëpasnjëshme kërkimore të ndërmarra nga akademikët e frymëzuar të teknologjisë feministe, nga këtu dhe vende të tjera, që nga vitet 1970. Mbi të gjitha, po shkruaj nga një këndvështrim privilegji dhe modestie nga i cili mund të kujtoj dhe vlerësoj fjalët dhe veprimet e panumërta për dobinë tonë të ndara ndër vite nga qindra teknologe dhe feministe të të gjitha shtresave.

Nga feminizmat teknofeminim

Si gjinia ashtu edhe teknologjia kanë qenë qendra në shpjegimin e ndryshimeve kryesore në dekadat e fundit dhe të ardhmen e shoqërisë moderne. Prandaj, zhvillimi i teorive feministe të teknologjisë shkon paralelisht me rrjedhën feministe të shumëanshme, por edhe me vazhdimësinë e inovacioneve teknologjike. Praktikisht të gjitha teoritë feministe kanë mbuluar marrëdhënien e feminizmit me teknologjinë në një mënyrë ose tjetër. Megjithatë, cyborg feministët, feministët kibernetik, technofeministët, TransHackFeministët, technoqueers dhe xenofeministët janë grupet që fokusohen specifikisht në të.

Teoritë feministe të teknologjisë formulohen si reflektim dhe shprehje e një procesi të gjerë dhe kompleks të krijimit teorik dhe veprimit feminist në lidhje me konceptet, përmbajtjen, studimin, kërkimin, politikën dhe praktikën e zhvillimit teknologjik dhe marrëdhëniet e tij me gjininë. Në këtë proces ato rritën në numër. Me shkallë intensiteti më të madhe ose më të vogël ato vënë në dyshim seksizmin, pabarazinë dhe diskriminimin gjinor, androcentrizmin, patriarkalizmin dhe heteronormativitetin në lidhje me teknologjinë. Në të njëjtën kohë, ato ndajnë synimin për të kontribuar në zhvillimin dhe reflektimin teknologjik në lidhje me përfshirjen, fuqizimin, veçoritë, emancipimin dhe çlirimin gjinor në këtë marrëdhënie midis gjinisë dhe teknologjisë.

Evolucioni i teorive feministe të teknologjisë ka propozuar një sërë strategjish për të bërë përparim në transformimet gjinore në teknologji, fillimisht me përfshirjen e më shumë grave në teknologji dhe më pas me ndryshimet në përkufizimet dhe kulturën e botës teknologjike. Ata tani kanë vazhduar drejt të kuptuarit se gjinia dhe teknologjia janë formësuar reciprokisht në një proces që vazhdimisht bëhet dhe zhbëhet (Wajcman, 2010).

Sot, është e pamundur të kuptohen ndryshimet moderne shoqërore pa TIK dhe anasjelltas. Ne e dimë se teknologjia nuk është neutrale. Krijimi dhe zhvillimi i TIK-ut është i plotësuar me gjini. Avancimet bëhen teknosociale dhe gjithmonë ka vende ku prodhohen dhe përdoren. Për feministet moderne, këto vende janë ende të njohura nga një aleancë e fortë midis kapitalizmit, kolonializmit dhe seksizmit. Prandaj, një marrëdhënie me teknologjinë është një privilegj për disa vende, komunitete, ideologji dhe njerëz, teksa të tjerët janë të përjashtuar. Për këtë arsye, ne ende kemi nevojë për politikën feministe dhe duhet të kontribojmë në zbërthimin se çfarë nënkupton praktika jonë.

Në këtë kuptim, dhe në lidhje me këtë artikull në fushën e dukshmërive dhe përfshirjeve, unë argumentoj se është e nevojshme të ndërrojmë drejtimin e vëmendjes tonë nga mospërfshirja dhe ta vendosim edhe një herë në rëndësinë e pranisë së grave dhe grupeve të ndryshme LGBTIQ* në TIK. Është e nevojshme t’i bëjmë ato të dukshme, përveç përvojave feministe, edhe dëshirat pas tyre dhe ndikimet e tyre. Kjo do të na ndihmojë në rrugën drejt feminizimit të TIK-ut. Por, përfundimisht më e rëndësishmja, është nevoja e feminimizimit të teknologjisë nga rrënjët deri te trungu, gjethet dhe frytet e zhvillimit aktual kibernetik.

Nga mospërfshirja e grave

Tradicionalisht, kërkimi dhe veprimi i gjinisë dhe TIK-ut janë fokusuar kryesisht në shfaqjen dhe shpjegimin e mungesës dhe përjashtimit të grave në TIK. Burrat përbëjnë ende shumicën dërrmuese të studentëve, punonjësve dhe drejtuesve në TIK. Rezultatet e këtyre studimeve kanë qenë një pjesë thelbësore e nxjerrjes në pah të dominimit mashkullor dhe seksist të teknologjisë. Ato kanë qenë gjithashtu thelbësore për të treguar situatën e diskriminimit gjinor dhe dhunës me të cilën përballen gratë në TIK. E gjithë kjo na ka lejuar të identifikojmë problemet dhe nevojat e veprimit publik dhe gjithashtu të gjenerojmë tregues dhe të dhëna për analizën e tyre (Cohoon & Aspray, 2006; Castaño Collado, 2008; Gil-Juárez et al., 2011).

Megjithatë, në lidhje me mosëpërfshirjën, narrativat dhe veprimet tona priren të përqendrohen në botën e burrave (cisgender). Prandaj, ato vetëm nxisin një ndryshim te gratë dhe grupet e tjera të përjashtuara, në vend që të propozojnë ndryshime në nivelet sektoriale, strukturore dhe të përgjithshme shoqërore. Nga përspektiva e përjashtimit dallojmë vetëm problemin në sasi, i cili vëzhgohet në mënyrë binare, duke krahasuar vetëm dy gjini. Ky vizion ka nxitur perceptim teknofobik dhe pesimist për marrëdhënien midis grave dhe teknologjisë, duke qenë se është fokusuar vetëm në aspektet negative, mungesat dhe pengesat që duhen kapërcyer nga gratë për të “bërë atë që bëjnë burrat”. Prandaj, ka kontribuar në përsjelljen e një mesazhi pesimist dhe riviktimues tek njerëzit përgjegjës të politikave publike, institucionet akademike, gratë dhe pjesa tjetër të shoqërisë. Përtej kësaj, në këtë paradigme ne largohemi nga analiza e propozimeve feministe që janë më moderne dhe të hapura ndaj optimizmit kritik dhe transformues.

Megjithatë, ende duhet bërë përparim drejt një paradigme më gjithëpërfshirëse që fokusohet në prezencat, përvojat, kontributet dhe dëshirat e grave të ndryshme dhe grupeve LGBTIQ* në TIK. Kjo na lejon të braktisim diskursin e ankoruar në sasi dhe të përparojmë drejt cilësisë. Kjo e mundëson vizualizimin e implikimeve të shumëfishta të këtyre prezencave në TIK dhe të kontigjentëve të tyre, në vazhdimësi me rrugët, mundësitë dhe potencialin për pjesëmarrjen e plotë të këtyre grupeve në përparimet e sotme teknologjike (Faulkner&Lie, 2007; Vergés Bosch, 2012). Pra, pse është e nevojshme të përfshihet gjinia me TIK-un?

Për përfshirjen e gjinisë në TIK

Së pari, teknologjia është padyshim vetëm një nga shumë fusha në të cilat është e nevojshme të arrihet drejtësia gjinore. Është e drejtë që shumica e popullsisë të mund të marrin pjesë në TIK në baza të barabarta. Tradicionalisht, gratë dhe grupet e tjera janë përjashtuar dhe diskriminuar në TIK. Në fakt, për disa kohë ka qenë një imperativ ligjor që të punohet në drejtim të mosdiskriminimit dhe barazisë. Kjo mundëson përfshirjen e grave të ndryshme bashkë me perspektivat, interesat dhe nevojat e tyre. Kjo barazi do të mundësonte braktisjen e idesë se teknologjia është punë e burrave, dhe më konkretisht e një tipit të caktuar të burrit: i bardhë, nga perëndimi, heteroseksual, me burime, pa diversitet funksional… Gjithashtu kjo barazi do të gërryente binarizmin gjinor dhe pabarazitë e tjera.

Së dyti, sektori i TIK-ut luan një rol kyç në zhvillimin e shoqërive të ardhshme. Për më tepër, është kthyer në një linjë pune prestigjioze me paga dhe kushte shumë të mira.Ky është gjithmonë një nga sektorët e paktë ku ka punë edhe në kohë krize(González Ramos & Vergés Bosch, 2017). Për më tepër, TIK është përhapur tani me zhvillim në dhe për të gjitha fushat e veprimtarisë njerëzore. Në dekadat e fundit gratë kanë zhvilluar talente dhe tani ne përbëjmë shumicën e njerëzve me kualifikim të lartë si në Katalonjë ashtu edhe në Evropë. Talenti i fituar në të gjitha këto fusha, duke përfshirë teknologjinë, duhet të njihet. Për këtë arsye është e rëndësishme të jemi vërtet të mirëpritura në botën e TIK-ut dhe të jemi të gatshme të investojmë në të njohuritë tona, metodat e punës dhe stilin e jetesës.

Së treti, është e rëndësishme për shkak të ndikimeve pozitive të diversitetit. Hulumtimet tregojnë se angazhimi ndaj diversitetit është jashtëzakonisht i dobishëm për komunitetet, kompanitë dhe projektet (Ruiz-Jiménez & Fuentes-Fuentes, 2016; Nielsen et al., 2018). Diversiteti gjinor ka ndikim të rëndësishëm sidomos në ekipe dhe menaxhment. Janë krijuar mjedise më të mira pune dhe njerëzit tani duan të punojnë me njerëz të ndryshëm. Kjo gjithashtu gërryen binarizmat dhe pabarazitë gjinore dhe redukton rreziqet fatale. Opinionet e ndryshme përmirësojnë vendimmarrjen dhe rezultatet e projektit dhe gjithashtu kontribojnë në kreativitet dhe inovacion. Kjo bën të mundur gjetjen e zgjidhjeve të reja për problemet e vjetra dhe ndihmon grupet dhe fushat e paprivilegjuara më parë.

Së katërti, kemi nevojë për teknologji që fokusohet në transformimin social dhe rishpërndarjen e burimeve, në kujdesin, në qëndrueshmërinë e jetës dhe të mjedisit tonë dhe të gjitha qëllimet që tradicionalisht u caktohen grave të nënvlerësuara në zhvillimin e TIK-ut. Kthimi i vëmendjes sonë ndaj të gjitha këtyre nevojave dhe interesave që janë injoruar në të kaluarën gjithashtu zgjeron fushën tonë të veprimit dhe ndikimit. Efektet pozitive arrijnë përtej një numri të vogël të privilegjuarëve të zakonshëm dhe janë të dobishme për një numër më të madh njerëzish, duke përmbushur nevojat dhe dëshirat e tyre. Duke përfshirë këtu edhe efektet rishpërndarëse në familje dhe komunitete në pajisjen së grave me më shumë burime dhe njohuri teknologjike (McQuillan, 2010).

Së fundi, ne mund të krijojmë modele shembuj dhe vetëpërfshirje nëse i bëjmë të dukshëm këta njerëz dhe kontributet e tyre. Sa më shumë që shfaqemi, aq më shumë do të dëgjojmë shprehje si: “Unë dua të jem si ajo” dhe “Unë njoh një grua që është shumë e mirë në këtë punë”. Edhe sot jemi pak të njohur me emrat e njerëzve si Ada Lovelace, Alan Turing, Hedy Lamarr, Ursula Burns, Radia Perlman, Radhika Gupta, Shirley Ann Jackson, Núria Salán ose Alba G. Corral, pa përmendur edhe shumë të tjerë. Duke vepruar kështu, ne sfidojmë edhe dinamikën ekzistuese të fuqisë dhe tregojmë se jemi këtu me alternativa të reja dhe transformuese për të përfituar zhvillimin dhe shprehjen e TIK-ut që është më në përputhje me shoqërinë në tërësi.

Nga feminizimi i TIK-ut

Duke parë rëndësinë e përfshirjes së gjinisë në lidhje me TIK-un, mund të jetë e dobishme të sqarohen disa nga strategjitë dhe taktikat që janë propozuar dhe zbatuar nga teoritë feministe të teknologjisë. Çfarë do të thotë feminizimi i TIK-ut?

Të dhënat fillimisht treguan një ndarje gjinore të qartë. Kjo do të thotë, gratë kanë përdorur TIK në një masë më të vogël se burrat dhe gjithashtu studionin dhe punuan në TIK shumë më pak. Kjo e bëri të nevojshme denoncimin e pabarazisë në këtë fushë dhe rritjen e numrit të grave në TIK. Gjatë dekadave të fundit janë ndërmarrë masa të shumta. Raportimi i diskriminimit është shumëfishuar dhe ka pasur rritje në shkrim-leximin dixhital te gratëe, njohjen e grave kryesore në TIK si Ada Lovelace, aktivitetetsi çmimet Dona TIC të Katalonjës për gratë në TIK dhe eventet si “ditët e vajzave” në universitete për të inkurajuar gratë të studiojnë inxhinieri. Por, a mjafton rritja e numrit të grave në TIK?

Për momentin, edhe pse pjesëmarrja e më shumë grave është e dobishme, fokusimi vetëm në sasi nuk ka dhënë frytet e shpresuara. Së pari, ekziston një tendencë për t’i mbajtur vetëm gratë përgjegjëse për të gjithë punën dhe ndryshimet që duhet bërë. Në çdo rast, do të jetë e vështirë të rritet numri i grave dhe grupeve tradicionalisht të margjinalizuara, nëse pritet që ato të hyjnë, të përshtaten dhe të zhvillohen në mjedise tepër të maskulinizuara , të cilat janë të paracaktuara dhe të pandryshueshme. Për më tepër, rritja e numrit të grave në TIK nuk do të thotë domosdoshmërisht se bota e TIK-ut do të jetë cilësisht më e feminizuar. Pa ndryshuar struktura dhe përmbajtja do të jetë e vështirë të bëhen transformime gjinore të çfarëdo lloji. Për këtë arsye, përpjekjet e mëvonshme u fokusuan në feminizimin e mjeteve, përmbajtjes dhe objektivave pas TIK (Natansohn , 2013).

Teoritë feministe kanë kritikuar mungesën e dukshmërisë dhe të përmbajtjes që i përgjigjet interesave të grave në TIK, përveç mungesës së perspektivës gjinore në hartimin e aplikacioneve dhe mjeteve dixhitale. Për shembull, në hartimin e Apple HealthKit fillimisht ata “harruan” të përfshinin opsionin e monitorimit të menstruacioneve. Gjithashtu në programimin e Siri-t ata “harruan” të përfshinin opsionin e kërkimit të ndihmës në rastin e sulmit seksual. Për këtë arsye është e nevojshme inkurajimi i zhvillimit të mjeteve dhe përmbajtjeve të cilat lidhen me njerëzit që ata ndikojnë. Një shembull do të ishte mbushja e Wikipedia-s me artikuj rreth grave. Në këtë kategori bëjnë pjesë edhe projekte si WikiWomen dhe veprime si WikiFem. Propozohet gjithashtu mbushja e internetit me përmbajtje që lidhen me interesa të feminzuara, si ato që lidhen me punën riprodhuese dhe të kujdesit. Në këtë mënyrë, gjuha seksiste dhe stili i komunikimit që ende dominon botën e TIK-ut vihet në dyshim. Gjuha jo-seksiste në stil komunikimi, respektuese dhe gjithëpërfshirëse në raport me gratë, propozohet për përdorim online.

Në çdo rast, theksimi i këtij feminizimi të përmbajtjes, ndonëse është gjithashtu i domosdoshëm, rrezikon t’u kthehet stereotipeve, esencializmave dhe dikotomive gjinore dhe si rrjedhojë, siç kanë paralajmëruar TransHackfeministët dhe teknoqueers, te binarizmi heteropatriarkal. Për më tepër, duke marrë parasysh çdo ndërseksion që mund të prodhohet nga diskriminime/privilegje të shumta, ndërmarrjet duhet të bëhen për nevojat dhe interesat tona të vendosura brenda kushteve dhe situatës sonë specifike, derisa, siç na kujtojnë feministët etnikë, post dhe dekolonial, marrim parasysh të tjerët.

Për të na feminizuar me TIK

Prandaj, është thelbësore të merren parasysh teoritë më të fundit feministe të teknologjisë, të cilat pohojnë se gjinia dhe teknologjia formojnë njëra-tjetrën në mënyrë të rrjedhshme dhe dinamike, dhe të kuptojmë se emancipimi nuk do të jetë i mundur pa pasur politikë feministe në të. Për feministët e sotëm është e qartë se teknologjia nuk është neutrale. Nuk është se TIK është zhvilluar në vakum ose nuk përdoret kudo. Është e nevojshme atëherë, të propozojmë drejtpërdrejt teknologjitë, rrjetet dhe hapësirat virtuale të pastërta feministe, duke u ripolitizuar teknologjikisht me këto teori feministe. Çfarë do të thotë atëherë feminizimi i TIK-ut?

Disa lloje të TIK-ut feminist duhet të dizajnohen, administrohen, udhëhiqen dhe popullohen nga persona të ndryshëm feministë, me këndvështrimin tonë, por të shumëfishtë dhe të hapur ndaj këndvështrimeve të të tjerëve. Serverët Syster, faqet e internetit feministe dhe takimet si festat FemHack janë shembuj se si kjo mund të funksionojë. Për më tepër, ka shumë kundvështrime teknosociale që konvergojnë me kundvështrimet feministe, që do të thotë se mund të krijohen aleanca. Si fillim, ne mund të bashkëpunojmë teknologjikisht më shumë me radio komunitetin, sovranitetin teknologjik, softuerin e lirë dhe rrjetet e tregtisë së ndershme. Është e rëndësishme të krijohen hapësira dhe rrjete shoqëruese, aleanca dhe bashkëpunime me njëri-tjetrin dhe me të tjerët. Më tej, ia vlen të zhvillohet TIK-u për të krijuar ura të reja nga vendi ku jemi tani në atë ku po shkojmë, duke iu përkushtuar konceptit trans në të gjitha kuptimet: trangenderizimi, transeksualizimi, transdisiplinimi, transkulturalizimi, transversalizimi, transformimi…

Është gjithashtu kritike që TIK-u të depatriarkalizohet . Mjetet, diskursi, hapësirat, institucionet, politikat, kompanitë, organizatat, rrjetet teknologjike, etj. pavarësisht, duhet të rishikohen tërësisht me anë të rregullave të lojës nga këndvështrimi feminist. Për shembull, personat feministë duhet të kenë pozita përgjegjësie dhe vendimmarrëse me synimin për të vënë në funksion një pushtet më të shpërndarë, horizontal, kolektiv, të kujdesshëm, të përbashkët, transformues, çlirues… dhe më pak patriarkal. Është çështje e fuqisë për të vepruar, në vend të fuqisë për të mbizotruar (De la Fuente Vázquez, 2015). Për shembull nëse duam të jemi feministë dhe aleatë, burrat (cis) ose gratë e bardha mund të fillojnë duke reflektuar, vepruar dhe duke njohur privilegjet e tyre. Kjo gjithashtu do të thotë, ndalimi i ngacmimit kibernetik, shpjegimi i njëanshem nga burrat, shpjegimi i njëanshem nga raca e bardhë dhe “bropropiating” ose anashkalimi i këtyre rasteve. Për këtë arsye është e nevojshme të formohen mjedise teknologjike miqësore, të sigurta dhe realisht falas online dhe offline. Kjo gjithashtu do të thotë, pa dhunë seksiste online dhe offline. Në këtë aspekt kemi mësuar shumë nga motrat tona latino-amerikane. Materialet, udhëzuesit dhe mjetet e ofruara nga grupet si Ciberseguras , APC dhe Donestech janë të dobishme në këtë drejtim.

Me TIK ne (ne dhe makinat) mund të deshifrojmë dhe rikodojmë identitetet dhe sjelljet e mësuara. Për shembull, për shkak të inercisë seksiste që të gjithë e posedojmë, ne kemi mësuar imazhe kompjuterike nga fotografitë e Playboy. Por kritika feministe inkurajoi gjithashtu punën me imazhe alternative. Siç shihet në disa nga eksperimentet e fundit, ka ende paragjykime të mëdha gjinore përshembull në algoritmet e kërkimit në Google, dhe ato të përzgjedhjes së stafit në Amazon (Dastin, 2018). Për këtë arsye, makinat ende mësojnë dhe shfaqin identitete binare, stereotipe gjinore dhe diskriminojnë. Megjithatë, pikërisht për këtë arsye dhe duke marrë parasysh teoritë feministe, ato gjithashtu mund të shqyrtohen dhe rikodohen. Wellner dhe Rothman (2019) deklarojnë se përdoruesit dhe njëashtu zhvilluesit duhet të jenë të vetëdijshëm për mundësinë e paragjykimeve gjinore. Vetëm kështu mund ta parandalojmë, kapërcejmë, përmbysim ose shfarosim atë.

Teoritë feministe na kujtojnë domosdoshmërinë në vazhdimin e të vënurit në dyshim dhe zhdukjen e pabarazisë sociale dhe gjinore. Për këtë arsye, TIK ende mund të përdoret për të rritur ndërgjegjësimin rreth diskriminimit dhe për të mobilizuar më shumë njerëz për të mbrojtur kërkesat feministe. Ka shembuj të shumtë, si aksionet e 8 Marsit, ë grevat dhe fushatat online si #MeToo. TIK-u është gjithashtu i dobishëm për të rritur ndërgjegjësimin e nevojshëm e të përkushtuarit ndaj teknologjisë me burim të hapur, joekskluzive dhe të ndershme që gjeneron autonomi. Na vetëdijëson për situatën e tmerrshme të grave në Kongo, kryesisht për shkak të minierave të kobaltit, dhe se si dhe nga kush menaxhohen mbetjet tona elektronike. Dhe në të njëjtën kohë, është e dobishme për të përforcuar solidaritetin, organizimin dhe veprimet globale në këto drejtime.

Me TIK-un mund të dokumentojmë dhe vizualizojmë rolin e rëndësishëm që luajnë gratë dhe personat LGBTIQ* në ndryshimet teknosociale, siç dëshmohet nga historitë e ndryshme gjinore dhe teknologjike që janë në dizpozicion në internet. Në këtë kuptim, është gjithashtu i dobishëm për edukimin dhe trajnimin, duke pasur parasysh se institucionet kryesore arsimore ende po tregojnë shumë rezistencë ndaj përmbajtjes dhe formave feministe. Më konkretisht, ato duhet të ndryshojnë androcentrizmin dhe heteronormativitetin dhe mbi të gjitha, të bëhet pasqyrimi i diversitetit, kujdesit, njohjes, qasjes dhe lirisë për më shumë gra. Për këtë arsye duhet të vazhdojmë gjenerimin e informacioneve, mjeteve dhe përmbajtjeve në favor të barazisë dhe lirisë gjinore. Shembuj të mirë për këtë janë revistat dixhitale si Mujeres en Red dhe Pikara Magazine.

Së fundi, nuk mund të harrojmë atë që po vjen. Ne duhet të vazhdojmë të rigjenerojmë kapacitetin tonë në nxitjen e feministave potencial. TIK paralajmëron përdorimin e rreziqeve të mundshme, por mbi të gjitha na informon për alternativat e mundshme dhe konceptet e reja tekno/kiberfeministe që mund të realizohen si çlirime gjinore. Në të njëjtën mënyrë që teoricienet dhe teknoartistët feministë, veçanërisht krijuesit e fantashkencës, si Mary Shelley, Joanna Russ, Nnedi Okorafor, Lola Robles, Elia Barceló dhe Blanca Mart kanë bërë shumë herë për ne në të kaluarën. Me pak fjalë, është e nevojshme që kjo teknologji të ndjekë dhe t’i shërbejë kauzave dhe axhendave feministe dhe të mundësojë transformime në të gjitha këto aspekte. Është e nevojshme të ripolitizohen reciprocikisht teoritë dhe teknologjia feministe. Unë propozova vetëm një hap të vogël përpara dhe tani ju pyes juve si lexues se çfarë propozimesh feministe propozoni për të vazhduar me procesin e feministizimit kibernetik?

Núria Vergés Bosch

E përktheu: Gentinë Vranjolli

Tekstin origjinal mund ta gjeni në: https://revistaidees.cat/en/genere-i-tic-avancem-en-la-ciberfeministitzacio/?fbclid=IwAR0sRKEjb37Sl12t51dPqq8f3HrYcHcgcKR5G9VZRQn3f3mqxchgTiXxPxo