Lexime

Pse kaq shumë asistentë virtualë kanë zë femëror?

A është telefoni juaj “seksist”?

Rritja e përdorimit të teknologjisë së asistentëve me zë dhe pabarazitë gjinore të pranishme prej kohësh në industrinë e teknologjisë, ka vendosur nën observim asistentët si Siri, Alexa dhe Cortana për shkak të pretendimeve se promovojnë stereotipe gjinore dhe inkurajojnë përdoruesit t’i trajtojnë gratë si subjekte të nënshtruara. Por a promovon kjo teknologji paragjykime gjinore apo thjesht i pasqyron ato?

Kritikat ndaj asistentëve me zë të ndarë sipas gjinisë u ngritën paralelisht me lansimet shumë të publicizuara të zërave të pronarit, kryesisht gra, që shoqërojnë telefonat inteligjentë dhe teknologji të tjera. Këto kritika janë rritur ende më shumë me rritjen e numrit të përdoruesve të asistentëve me zë, të cilët parashikohet se do të përdoren nga 8.4 miliard njerëz në mbarë botën deri në fund të vitit 2024.

Pse kundërshtimet? “Makineritë e bindura dhe të gatshme për të ndihmuar që pretendojnë të jenë gra po hyjnë në shtëpitë, makinat dhe zyrat tona”, tha Saniye Gülser Corat, drejtoreshë e barazisë gjinore në UNESCO, në një deklaratë që shoqëronte një raport të UNESCO-s të vitit 2019 mbi asistentët e zërit dhe gjinisë.

“Nënshtrimi i tyre i ngurtë ndikon në mënyrën se si njerëzit flasin me zërat e grave dhe modelon mënyrën se si gratë u përgjigjen kërkesave dhe se si ato e shprehin veten”.

Agjencia e OKB-së raportoi se “me përjashtime të rralla”, asistentët me zë janë qëllimisht femra, një zgjedhje që kompanitë e teknologjisë thonë se është e motivuar nga një treg që beson dhe preferon zërat femëror.

Vendime të shpejta

“Zëri është shumë i ndërlikuar dhe shumë dimensional”, thotë Naim Zirau, i cili ishte bashkëautor i një studimi të vitit 2021 mbi asistentët e zërit, gjininë dhe tonin e zërit ndërsa punonte si studiues në Universitetin e St. Gallen në Zvicër. Faktorë të tillë si mosha, gjinia e dëgjuesit, demografia dhe kuptimi i tyre për detyrën e asistentit me zë duket se luajnë një rol në mënyrën se si ne reagojmë ndaj një zëri të ndarë sipas gjinive.

Ekipi i Zirau zhvilloi një ndërfaqe me zë (voice interface) dhe u dha një detyrë subjekteve që të rezervonin një fluturim ose të bënin një anketë financiare me ndihmën e zërave me tone të ndryshme, të cilat janë të lidhura shpesh me seksin dhe gjininë për shkak të hormoneve që i bëjnë zërat e meshkujve të jenë zakonisht më të ulëta se zërat e femrave. Ata zbuluan se dëgjuesit merrnin vendime të menjëhershme për gjininë e një asistenti virtual kur dëgjonin secilin zë dhe se vetëm dëgjimi i një zëri që ata lidhnin me një gjini të caktuar i bëri ata të bënin supozime stereotipike dhe të ndara sipas gjinive për asistentin e kompjuterizuar në fjalë.

Përdoruesit ishin më të prirur të atribuonin stereotipe si “të ndjeshëm” dhe “empatik” ndaj zërave të koduar si gra, ndërsa zërat e koduar si burra tingëllonin “dominues”. Për më tepër, pjesëmarrësit i caktuan vazhdimisht një gjini për një zë që nuk kishte gjini të caktuar, edhe kur iu dha opsioni të thonin se ishin të pavendosur. “Njerëzit kanë një perceptim shumë dualist të gjinisë”, thotë Zirau.

Disa studiues thonë se mund të vendosim për gjininë e një folësi në vetëm pesë sekonda, por shpeshherë i kundërvihemi vetes në preferencat tona. Për shembull, një anketë e vitit 2020, zbuloi se megjithëse shumica e burrave dhe grave thanë se dëshironin të dëgjonin një zë gruaje në altoparlantin e tyre inteligjent, akcentet lokale luanin një rol të rëndësishëm në përcaktimin e besueshmërisë së një folësi, pa marrë parasysh gjininë. Dhe hulumtime të tjera tregojnë se besimi i njerëzve ndaj zërave të ndryshëm sipas gjinive ndryshon në kontekste të ndryshme sociale.

Efekti “Gratë janë të mrekullueshme”

Pse është kaq tërheqëse të kodosh një zë kompjuterik si mashkull ose femër? Chris Mayhorn, kreu i departamentit të psikologjisë në Universitetin e Shtetit të Karolinës së Veriut, thotë se normat sociale janë fajtorë. “Kur njerëzit dëgjojnë një zë, ata përfundojnë pothuajse automatikisht duke përdorur normat sociale”, shpjegon ai, duke përfshirë binarin gjinor.

Mayhorn ishte bashkëautor i një studimi të fundit që shqyrtoi ndikimin e gjinisë në perceptimet e pjesëmarrësve për asistentët e zërit. Në përgjithësi, pjesëmarrësit i besuan më shumë një zëri femëror për këshilla mjekësore dhe perceptuan zërat e grave si “më dashamirës” sesa zërat e burrave, një paragjykim social i zakonshëm, i cili ndonjëherë quhet efekti “gratë janë të mrekullueshme”.

Nuk është se njerëzit supozojnë se kompjuterët ose asistentët me zë janë njerëz të vërtetë me gjini, thotë Mayhorn. Përkundrazi, është dëshmi se si njerëzit në mënyrë të pavetëdijshme sjellin paragjykimet e tyre kulturore në tryezë, duke i trajtuar kompjuterët si qenie sociale dhe duke i parë ata përmes një lente të ndarë sipas gjinive.

Marketingu dhe ndërfaqet (interfaces) e përdoruesve të kompanive të teknologjisë kanë pasur të njëjtat efekte, pasi shumica e asistentëve me zë të njohur u dhanë emra femëror dhe kishin zëra të bazuar në regjistrime të aktoreve gra. Shumë kompani teknologjike kanë hequr përshkrime si “grua” dhe “burrë” nga opsionet e tyre të zërit, edhe pse fillimisht shumica e këtyre asistentëve të zërit u identifikuan si gra brenda sistemeve operative dhe madje u programuan t’i përgjigjeshin ngacmimeve gjinore me komente flirtuese.

“Për objektivat tona, ndërtimi i një asistenti të dobishëm, mbështetës dhe të besueshëm, një zë femëror ishte zgjidhja më e fortë”, tha një zëdhënëse e Microsoft për Wall Street Journal në 2017. Kompanitë e tjera kanë qenë më të pakapshme për arsyet e tyre për të zgjedhur zërat e koduar nga gratë për të bërë gjëra të tilla si planifikimi, trajtimi i korrespondencës dhe dërgimi i përkujtuesve, të gjitha detyrat që janë koduar në masë të madhe si femra në shtëpi dhe në vendin e punës.

“Në fund, ajo që njerëzit kërkojnë është ajo që rrit angazhimin”, shpjegon Zirau.

Një e ardhme pa gjini?

A mund të mbajë e ardhmja më pak zëra të koduar nga gratë dhe më shumë zëra neutral ndaj gjinisë? Ndoshta. Megjithëse shumica e sistemeve të asistentëve me zë tani ofrojnë zëra me tinguj mashkullor dhe femëror, zërat pa gjini janë ende të papërdorura. Një gjë e veçantë është Apple, e cila tani i etiketon zërat në mënyrë gjenerike në vend të gjinisë dhe që ofron një zë Siri neutral ndaj gjinisë të regjistruar nga një anëtar i komunitetit LGBTQ+. Megjithatë, ky zë nuk është zgjedhja e vet telefonit, dhe hulumtimi psikologjik mbi mënyrën se si përdoruesit reagojnë dhe ndërveprojnë me zërat pa gjini është ende e paqartë.

Ajo që është e qartë është se asistentët inteligjentë të zërit, të konsideruar të rinj vetëm një dekadë më parë, janë më të popullarizuar se kurrë më parë. Në vitin 2022, 142 milionë përdorues të parashikuar kishin asistentë me zë dhe ky numër parashikohet të rritet në 157.1 milionë përdorues, gati gjysma e popullsisë së SHBA-së, deri në vitin 2026. Pandemia e Covid-19 dhe përdorimi gjithnjë në rritje i telefonave inteligjentë shpjegojnë rritjen marramendëse të përdorimit të asistentëve me zë. Mayhorn thotë se hulumtimi i ekipit të tij tregon se të moshuarit janë gjithashtu më të angazhuar se kurrë më parë me asistentët me zë. “Shumë prej tyre kanë më shumë përvojë me ndihmën me zë sesa të rinjtë në kolegj”, thotë ai. “Kjo më tregon se ne kemi filluar të shohim depërtimin e teknologjisë në familje dhe se njerëzit kanë filluar të kuptojnë vlerën e saj”.

Duke pasur parasysh përhapjen e dukshme të teknologjisë, më shumë se gjysma e të gjithë amerikanëve pritet të përdorin një asistent me zë deri në vitin 2026, është e lehtë të harrohet se asistentët me zë janë ende relativisht të rinj, me lansimin e parë në shkallë të gjerë që ka ndodhur vetëm 13 vjet më parë. Kjo do të thotë se ende ka kohë që kompanitë dhe publiku të përballen me pasojat e mundshme të stereotipeve gjinore dhe ndihmës me zë. Rritja e diversitetit gjinor brenda hapësirës teknologjike mund të ndihmojë gjithashtu. Por vetëm koha do të tregojë nëse pritshmëritë e vendosura nga Siri, Alexa dhe homologet e tyre të koduara si gra, të ushqyera nga një shoqëri që duket se nuk mund të heqë dorë nga binarizmi gjinor, mund të tronditen ndonjëherë.

Erin Blakemore

E përktheu: Anita Vllahiu

Shkrimin origjinal mund ta gjeni në: https://www.nationalgeographic.com/science/article/female-voice-assistants-siri-alexa-woman?fbclid=IwY2xjawEpQpFleHRuA2FlbQIxMAABHagXZ9zTDT1OyiwmJNrFmDL5q0-cEaNe69GThXNFHX1pKYo-RGOE3VZARg_aem_Z2OxoW6H7Tv_deFHQTsT6Q